Teatr aktorów z niepełnosprawnością intelektualną według Jerôme’a Bela

W najbliższy weekend w Warszawie i Poznaniu będzie można zobaczyć spektakl pt. „Disabled Theatre” (Teatr Niepełnosprawny), w wykonaniu szwajcarskiego Teatru HORA według koncepcji słynnego francuskiego choreografa, „filozofa tańca” Jerôme’a Bela. Spektakl otworzy 12. edycję festiwalu Ciało/Umysł.

Teatr HORA z Zurychu tworzą profesjonalni aktorzy z niepełnosprawnością intelektualną. Spektakl, z którym przyjadą do Warszawy, plasuje się na najwyższej półce światowego teatru i tańca współczesnego. Jak piszą organizatorzy, „Disabled Theatre” to „zaproszenie do odłożenia na bok własnych przyzwyczajeń i podjęcia wysiłku zmierzenia się z tabu wykluczenia”.

Terapia dla publiczności

Jerôme Bel odtwarza w spektaklu swoje pierwsze spotkanie z aktorami HORY. Doszło do niego na prośbę dramaturga teatru Marcela Bugiela, który zaproponował Francuzowi współpracę. Bel najpierw odrzucił propozycję, po czym poprosił o DVD z nagraniami zespołu. Zaintrygowany tym, co zobaczył, umówił się na trzygodzinne, a następnie pięciodniowe spotkania z twórcami. Wtedy zdecydował się stworzyć z nimi sztukę.

Jerôme Bel jest słynną postacią z pogranicza teatru, tańca współczesnego i performance’u. Sztukę, którą tworzy, nazywa się często konceptualną. Jego lub reżyserowane przez niego występy rozgrywane są raczej wokół niebanalnych pomysłów (konceptów) niż oparte na szczegółowo dopracowanej scenografii czy choreografii. Oglądanie ich przypomina gimnastykę umysłu, polegającą na śledzeniu finezyjnych, nieoczywistych, często zabawnych skojarzeń i tropów, którymi podąża artysta. W 2005 roku, również podczas festiwalu Ciało/Umysł, Bel zaprezentował spektakl „Shirtology”, podczas którego komunikował się z publicznością za pomocą napisów na kolejno zdejmowanych przez siebie koszulkach.

Tym razem artysta zwraca uwagę widowni na aktorów z niepełnosprawnością, którzy zazwyczaj pozostają poza sceną, tak w teatrze, jak i w codziennym życiu. W Polsce znamy ich najczęściej z amatorskiego obiegu przedstawień realizowanych w hermetycznych środowiskach. W dodatku twórczość, którą prezentują, odbierana jest często w aspekcie terapeutycznym. Bel oddaje tym ludziom głos, pozwalając im przemówić do widowni, z którą prawdopodobnie nie mieliby okazji spotkać się w innych okolicznościach. Co więcej, w przypadku tego przedstawienia, aspekt terapeutyczny dotyczy festiwalowej publiczności, widzów wyrafinowanych estetycznie widowisk. Na scenie zobaczą oni aktorów z estetycznego i artystycznego pogranicza, zazwyczaj niepokazywanych ze względu na niepełnosprawność i nieatrakcyjność pojmowaną według tradycyjnie obowiązujących norm.

Prawo do patrzenia

Bel nie ukrywa, że spektakl ma także wymiar polityczny. „Osoby niepełnosprawne umysłowo nie są reprezentowane i bardzo mało się o nich mówi. Nie istnieją też w życiu publicznym. Są wyłączone ze społeczeństwa. Przepaść pomiędzy ogółem a tą mniejszością jest niezgłębiona. Istnieje tu podział nie do przyjęcia. Jednym z wyzwań, jakie sobie postawiłem, jest sprawienie, by środowisko tych aktorów było wyraźniej reprezentowane, aby pokazać, że ci niedoceniani aktorzy mogą dużo wnieść do teatru eksperymentalnego; że ich wyjątkowość jest obiecująca dla teatru i tańca, tak samo jak ich człowieczeństwo powinno być doceniane przez ogół społeczeństwa” – napisał o „Disabled Theater”.

 

Spektakl jest wypowiedzią pod wieloma względami przewrotną. Oparta na historii konkretnych ludzi – aktorów występujących przed publicznością – sztuka może wydać się mocna właśnie ze względu na „inność” występującej w niej postaci. Jednocześnie dla tysięcy ludzi na całym świecie ta „inność” jest codziennością. „Disabled Theater” to w gruncie rzeczy szereg pytań do publiczności, m.in. o prawo do patrzenia, i sedno artystycznej wolności. Na koniec, na zachętę, słowo samym Belu od organizatorów: „Jerôme'a Bela zawsze fascynowały artystyczne podziemia – szare strefy teatralnych kulisów, niechciane historie odstawionych do lamusa gwiazd”.

"Disabled Theatre" będzie można zobaczyć na scenie warszawskiego Teatru Studio w piątek, 20 września, i sobotę, 21 września. Dzień później spektakl trafi na deski poznańskiego Centrum Kultury Zamek.

12. międzynarodowy festiwal tańca współczesnego Ciało/Umysł odbywa się w Warszawie w dniach 20-27 września pod hasłem „Tak, lubię patrzeć”. Więcej o festiwalu i przedstawieniu „Disabled Theatre” na stronie organizatora.