Jak porozumieć się z osobą niesłyszącą?

Osobom niesłyszącym lub niedosłyszącym trudność sprawia komunikacja werbalna, czyli słowna. Wymaga bowiem od nich koncentracji na odczytywaniu słów z ust mówiącego, na obserwacji gestykulacji, mimiki, a także na odbiorze z otoczenia wszystkich znaków, które mogą być nośnikiem informacji.

Jeśli u osoby niesłyszącej naturalny rozwój mowy nie jest możliwy, to musi wypracować go mechanicznie. Często taka wymowa staje się niezrozumiała, bo słuch nie kontroluje artykułowanych dźwięków. Z kolei niedosłyszący odbierają dźwięki w sposób ograniczony, zniekształcony lub z pewnym opóźnieniem. Właśnie z tych powodów osoby z dysfunkcjami narządu słuchu czują się często wyobcowane i samotne. A ponieważ niewiele osób słyszących zna język migowy, tym bardziej powinny one zwrócić uwagę na swoje zachowanie i postawy komunikacyjne wobec niedosłyszącego lub niesłyszącego rozmówcy.

1. Aby nie przestraszyć osoby niesłyszącej lub niedosłyszącej, nie można nagle podchodzić do niej z tyłu lub znienacka jej dotykać.

2. W czasie rozmowy należy utrzymać odległość ok. 1 m, tak aby rozmówca dokładnie nas widział, i skierować ku niemu twarz, aby mógł swobodnie czytać słowa z ruchu naszych warg. Aby to ułatwić, nie mówimy z papierosem, fajką albo cygarem w ustach, z buzią pełną jedzenia i nie trzymamy rąk w okolicy ust.

3. Rozmowa powinna być prowadzona w dobrze oświetlonym pomieszczeniu, aby twarz mówiącego była widoczna. Błędem jest stawanie osoby mówiącej na tle okna - wówczas sylwetka staje się ciemniejsza. Konieczne jest również wyciszenie wszystkich urządzeń, które mogłyby zakłócić komunikację - radia, magnetofonu lub telewizora.

4. Podczas rozmowy nie wolno krzyczeć! Dźwięki stają się wówczas bardziej przenikliwe i wywołują niepożądane wibracje w aparacie słuchowym, co może wywołać ból. Nasza mowa musi być spokojna, nie za szybka, słowa wypowiadane precyzyjnie, zdania - krótkie i jednoznaczne, pytania powinny zawierać zaimki pytające - (kto?, co?, kiedy?, dlaczego?, gdzie?, ile? itp.).

5. Dobrze jest, gdy rozmowie towarzyszą naturalne gesty - mimika i gestykulacja pozwalają na lepsze zrozumienie lub domyślenie się sensu wypowiedzi.

6. Jeżeli osoba niedosłysząca bierze udział w dyskusji - przed jej rozpoczęciem należy zapoznać ją z głównym tematem i wątkami pobocznymi tak, aby mogła aktywnie uczestniczyć w spotkaniu.

7. Porozumiewanie się z osobą niesłyszącą lub niedosłyszącą wymaga cierpliwości. Jeśli rozmówca ma kłopoty ze zrozumieniem określonego słowa lub zdania, powtórzmy je kilkakrotnie, albo po prostu zapiszmy na kartce. Podobnie nazwiska lub adresy przytaczane podczas rozmowy. Kłopotów z porozumieniem się nie należy traktować jako osobistej porażki, wpadać w zdenerwowanie ani przerywać nagle rozmowy.

8. Jeśli nie mamy pewności, czy rozmówca dobrze nas zrozumiał - poprośmy o przytoczenie najważniejszych faktów z rozmowy. Nie możemy jednak robić tego zbyt często, aby go nie speszyć ani nie upokorzyć.

9. Odczytywanie z ruchu warg jest o wiele bardziej męczące niż słuchanie, dlatego rozmawiając z osobą niesłyszącą lub niedosłyszącą, róbmy często przerwy, aby mogła odpocząć od ciągłej koncentracji. Grzecznie jest też okazać wyrozumiałość, np. jeśli rozmówca jest zbyt zmęczony, aby kontynuować konwersację.
 
10. Jeśli w większym gronie osób znajdzie się ktoś z dysfunkcją narządu słuchu, należy przerywać od czasu do czasu rozmowę i tłumaczyć mu, co zostało do tej pory powiedziane. Dając szansę na aktywne uczestniczenie w życiu grupy, uwalniamy go od poczucia izolacji.

11. Osoby niesłyszące lub niedosłyszące zazwyczaj nie są w stanie rozmawiać z więcej niż jedną osobą naraz. Zmiana rozmówcy powinna być im wyraźnie sygnalizowana.

12. W sytuacji, gdy osoba z uszkodzonym narządem słuchu źle zrozumiała wymianę zdań i wypowiedziała uwagę zupełnie niepasującą do kontekstu - ogromnym nietaktem jest śmianie się z niej. Jeśli już coś takiego się przydarzy, trzeba od razu wytłumaczyć niesłyszącemu, na czym polegał komizm całego zdarzenia.

13. Szanujmy rozmówców niesłyszących lub niedosłyszących - to prawda, że często mówią monotonnie, niemelodyjnie, sztucznie i niezrozumiale, ale nie jest to spowodowane brakami ich inteligencji, tylko niemożnością sprawowania kontroli nad swoim głosem.

Opracowano na podstawie informacji ze strony www.sluch.prv.pl

Języki komunikacji:

NIEWERBALNEJ - daktylografia - mowa palcowa. Wprowadzona w XIV wieku do nauczania osób niesłyszących przez hiszpańskiego mnicha Pedra de Ponce. Wywodzi się prawdopodobnie z form porozumiewania się stosowanych w klasztorach, gdzie ustna konwersacja była zabroniona. Daktylografia to odpowiedni układ palców jednej lub obydwu dłoni. Każdej literze lub liczbie odpowiada określony znak daktylograficzny, a tworzone słowa są zgodne z regułami gramatycznymi.

Metoda migowa - ideograficzna - polega na stosowaniu znaków migowych określających dane pojęcie (osoby, rzeczy, zjawiska, czynności itp.). Obecnie częściej wykorzystywana
jest metoda językowo-migowa, w której słowa języka migowego uzupełniane są za pomocą znaków daktylograficznych (tzw. palcówki) końcówkami fleksyjnymi.

ŁĄCZONEJ - fonogesty - są to umowne ruchy jednej lub drugiej dłoni, wykonywane na wysokości twarzy osoby mówiącej. Fonogesty uzupełniają niewidoczne ruchy artykulacyjne. Nie zastępują one wprawdzie mowy, ale znacznie ułatwiają mówienie i odczytywanie słów z ust nadawcy. Metoda totalnej komunikacji - uwzględnia wszelkie drogi porozumiewania się - migową, daktylografie i mowę ustną.