Więcej aktywnych, bezrobocie bez zmian

Rynek pracy, edukacja i wsparcie socjalne osób z niepełnosprawnością to obszary, na które posłowie Sejmu RP zwrócili szczególną uwagę podczas dyskusji nad informacją Rady Ministrów o działaniach podejmowanych w 2011 r. przez służby publiczne na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu RP z 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych.

Informacje na temat realizacji w 2011 r. postanowień Karty Praw Osób Niepełnosprawnych rząd przedstawił 8 lutego w Sejmie.

Jarosław Duda, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych, w swoim sprawozdaniu z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych w 2011 r. zwrócił uwagę na kluczowe zmiany, które dokonały się w systemie wsparcia osób z niepełnosprawnością. Przede wszystkim wzrosła liczba osób wykształconych w tej grupie społecznej, wyższy jest także wskaźnik aktywności zawodowej ludzi w wieku produkcyjnym. Wzrósł on z 25,9 proc. w 2010 r. do 26,4 proc. rok później. W bazie SODiR PFRON zarejestrowanych było 245 tys. zatrudnionych osób z niepełnosprawnością w 2011 r. zwiększyła się także liczba pracodawców, zatrudniających osoby niepełnosprawne. W 2008 r. w bazie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych było zarejestrowanych 8 tys. pracodawców, a w styczniu 2012 r. było ich już 17 tys.

Rok przygotowań

Stopa bezrobocia utrzymywała się na podobnym poziomie jak w 2010 r. –  15,3  proc. - Rok 2011 był rokiem istotnych zmian w polskim prawie które urzeczywistniły prawa osób niepełnosprawnych – mówił na posiedzeniu Sejmu minister Duda. Wymienił wśród nich zmianę przepisów w ustawie o służbie cywilnej i ustawie o pracownikach samorządowych, dającą pierwszeństwo zatrudnienia osobom z niepełnosprawnością w administracji publicznej.

Budynek Sejmu RP, fot.: Piotr Stanisławski

Ponadto nastąpiły zmiany w prawie wyborczym, ułatwiające osobom z niepełnosprawnością udział w głosowaniu. W 2011 r. wprowadzono także rozwiązania wspierające osoby niepełnosprawne w dostępie do usług publicznych – chodzi tu o ustawę o języku migowym i innych środkach komunikowania się. - Zmiany systemowe polegają m.in. na zapewnieniu lepszego dostępu do edukacji od najmłodszych lat, w tym poprzez wczesne wspomaganie dziecka oraz upowszechnienie wychowania przedszkolnego w różnych formach, a także wdra-żanie na każdym etapie edukacyjnym bardziej elastycznego modelu kształcenia, m.in. uczniów z niepełnosprawnością – mówił pełnomocnik. W szkolnictwie wyższym zaś w roku akademickim 2009/2010 stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych otrzymywało ponad 24 tys. studentów i doktorantów, natomiast w roku akademickim 2010/2011 – już prawie 29 tys. studentów i doktorantów, co oznacza wzrost liczby świadczeniobiorców o 17 proc.

- Rok 2011 był ostatnim rokiem przygotowań do ratyfikacji Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych – podkreślił minister Duda. - Proces trwa, wiele jeszcze wyzwań jest przed nami – podsumował.

W 2011 r. w Polsce było około 3,4 mln osób z prawnie potwierdzoną niepełnosprawnością, co stanowi 10,6 proc. ludności w wieku 16 lat i więcej. 2 mln z tej grupy to osoby w wieku produkcyjnym (stanowiły one 8,4 proc. ludności w tym wieku). Najwięcej osób posiadało orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (40,5 proc.), najmniej – o znacznym stopniu niepełnosprawności (27,4 proc.), a lekki stopień posiadało 32,1 proc. osób - wynika z raportu rządu.

Pobierz pełne sprawozdanie (.pdf)

Dualizm sprawozdawczy

Poseł Marek Plura (PO) zwrócił uwagę, że zmiany wypracowane do tej pory to owoc pracy wielu zespołów parlamentarnych. - Jestem przekonany, że wchodzimy również w nową erę aktów prawnych i legislacyjnych, w której Karta Praw Osób Niepełnosprawnych i związane z nią sprawozdanie zaczynają nabierać charakteru raczej historycznego i służą bardziej do bieżącej dyskusji i do przyjmowania bieżących rozwiązań niż do oceny stanu związanego z życiem osób niepełnosprawnych – powiedział poseł.

Wątpliwości posła Sławomira Piechoty (PO) wzbudził dualizm sprawozdawczy i utrzymywanie Karty Praw Osób Niepełnosprawnych po ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. - Proponujemy, by podjąć dyskusję na ten temat na forum Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, byśmy sobie odpowiedzieli, czy taki dualizm prawny, czyli karta, która jest przejawem pewnej woli, deklaracją woli, ma uzasadnienie, by dalej obowiązywała, kiedy obok jest konwencja mająca charakter prawa powszechnie obowiązującego – mówił poseł przewodniczący sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

Powód do wstydu

Podczas dyskusji poselskiej nad sprawozdaniem rządu z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych pojawiło się wiele pytań, dotyczących rynku pracy osób z niepełnosprawnością. - Mamy w Polsce o połowę niższą aktywność zawodową osób niepełnosprawnych niż średnia w Europie. To jest powód do wstydu – twierdziła poseł Maria Zuber (PiS). - Łącznie PFRON na swoje zadania w 2011 r. wydatkował o przeszło 564 mln zł mniej niż w 2008 r., to jest prawie o 12 proc. Przez cały ten okres obserwowane było zmniejszenie finansowania i to w sytuacji, kiedy koszty życia i leczenia rosły - dodała. 

Poseł Jacek Kwiatkowski (Ruch Palikota) zarzucił, że sprawozdanie rządu zawiera tylko suche dane, które miernie odnoszą się do faktycznej sytuacji osób z niepełnosprawnością. – Jestem przerażony poziomem zatrudnienia osób niepełnosprawnych w administracji publicznej, a w zasadzie – prawie jego kompletnym brakiem. Instytucje administracji publicznej powinny być przykładem i wzorem w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych - mówił. Zgodził się z tym także poseł Tadeusz Tomaszewski z SLD, powołując się na konkretne przykłady. - W Ministerstwie Spraw Zagranicznych – cztery osoby niepełnosprawne, w Ministerstwie Edukacji Narodowej – trzy osoby niepełnosprawne, w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego – pięć osób niepełnosprawnych, a w Ministerstwie Sportu i Turystyki do 1 października nie była zatrudniona żadna osoba niepełnosprawna. Z kolei poseł Andrzej Szlachta (PiS) zastanawiał się, co powoduje, że nie wszystkie oferty pracy – przy wzroście ich liczby – są wykorzystywane przez osoby poszukujące pracy.

Fot.: www.sxc.hu

- Może warto jednak zastanowić się, jakie stworzyć narzędzia, które dadzą szansę, aby zaktywizować na rynku pracy tych bezrobotnych, którzy mają możliwości i mają wielkie chęci, ale nie mają już siły na poszukiwanie pracy, bo natrafiają na ogromny mur nie do przebicia – mówił Stanisław Wziątek, poseł SLD.

Poseł Henryk Siedlaczek (PO) pytał ministra Dudę, jak ocenia zjawisko wzrostu liczby osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy. Zastanawiał się, czy można widzieć w tym pewien symptom wzrostu ich aktywności i gotowości do podejmowania pracy oraz czy za tym zjawiskiem podąża wzrost liczby ofert pracy dla osób niepełnosprawnych. - Zmienia się świadomość pod tym względem: nie czeka się tylko co miesiąc na rentę, tylko chce się sobie w życiu poradzić poprzez zatrudnienie. I to jest ten element wzrostu – odpowiadał minister Duda.

Poseł Tadeusz Iwiński (SLD) zwrócił uwagę na problem malejącej liczby zakładów pracy chronionej. Z propozycją rozwiązania tej kwestii wyszedł minister Duda. - Zdejmiemy trochę obciążenia dotyczące zakładów pracy chronionej, ale też podniesiemy je na otwartym rynku pracy. Taka jest przynajmniej w tej chwili nasza propozycja. Będziemy chcieli to zrobić od 2014 r. – odpowiedział pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych. Poseł Bogdan Rzońca (PiS) uważa za błędną taktykę rządu odejmowanie pieniędzy tym, którzy pracują w zpchr, lub pracodawcom, którzy chcą tam tworzyć miejsca pracy.

Edukacyjne niedociągnięcia

Zarówno PiS, jak i Ruch Palikota wnioskowały o odrzucenie w całości informacji rządu o działaniach podejmowanych w 2011 r. na rzecz realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych. Nie zgodził się z tymi wnioskami poseł Piotr Walkowski z PSL, choć przyznał, że jednym z trudniejszych tematów jest obszar edukacji osób  z niepełnosprawnością. - Widzimy, że są pewne niedociągnięcia, w szczególności w zakresie edukacji dzieci w wieku przedszkolnym (3–5 lat). Jeżeli chodzi o stopień rozpoznawania niepełnosprawności, widzimy, że wśród dzieci, które uczęszczają do przedszkoli, jest ona wykrywana wcześniej niż wśród dzieci, które tam nie uczęszczają. Dlatego też musi to być skoordynowane zarówno z pracami resortu edukacji, jak i działaniami w zakresie współpracy z samorządami terytorialnymi – mówił poseł.

Poseł Bogdan Rzońca (PiS) proponował, by pieniądze na edukację dzieci z niepełnosprawnością wyraźnie zapisać w ustawie budżetowej jako dotację, by przepływały one prosto do szkoły, na konkretnego ucznia. Według niego nie byłoby wtedy dyskusji, czy starosta zabrał te pieniądze na inne cele. - Jestem też zaniepokojony tym, że środki, które są zwiększane dla osób wymagających szczególnego potraktowania w związku z niepełnosprawnością, są przez samorządy mielone – przepraszam za to określenie – i w którymś momencie nie do końca trafiają do osób najbardziej potrzebujących wsparcia. To jest polityka samorządów. Myślę, że warto by było przyjrzeć się możliwości znaczenia tych pieniędzy – odpowiadał minister Duda.

 
Dostosowane wnętrza budynku Sejmu RP, fot.: Piotr Stanisławski

Zbyt niskie kwoty świadczeń rodzinnych, a przede wszystkim świadczenia pielęgnacyjnego, wzbudzają duży niepokój poseł Marii Zuber (PiS). Według niej nie istnieje system pomocowy, który odciąży członków rodziny od opieki nad niepełnosprawnym jej członkiem. Poseł zwróciła także uwagę na zbyt niskie dofinansowanie domów pomocy społecznej.

- Jeśli chodzi o politykę ekonomiczną, wzmacniającą możliwość ekonomicznego funkcjonowania i usamodzielniania się osób niepełnosprawnych, mamy wiele do zrobienia – przychylał się do tej opinii poseł Tomasz Tomaszewski (SLD). Klub opowiedział się jednak za przyjęciem sprawozdania rządu.

Wicemarszałek Cezary Grabarczyk, zamykając dyskusję, poinformował, że głosowanie nad  wnioskiem o odrzucenie sprawozdania rządu z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych odbędzie się na następnym posiedzeniu Sejmu.