Niepełnosprawni na Wyspach Brytyjskich

W Anglii żyje prawie 11 min osób niepełnosprawnych. Napotykają podobne problemy jak niepełnosprawni w Polsce. Reprezentuje ich kilkaset organizacji, ale dwie pełnią kluczową rolę.

Określenie „niepełnosprawni" w Wielkiej Brytanii odnosi się do szerokiej grupy osób. Oprócz powszechnie zaliczanych do tej grupy, a więc osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, niewidomych czy głuchoniemych, niepełnosprawnymi określa się takie osoby z chorobami serca, cukrzyków, cierpiących na depresję, schizofrenię, dysleksję, epilepsję, mających zespół Downa i inne. Pojęcie niepełnosprawności dokładnie definiuje uchwalona przez brytyjski parlament w 1995 roku ustawa o niedyskryminowaniu osób niepełnosprawnych (Disability Discrimination Act). W ustawie powołano specjalną komisję, która miałaby stać na straży przestrzegania praw osób niepełnosprawnych.

Disability Rights Commission to pierwsza z dwóch kluczowych angielskich instytucji zajmujących się problemami osób niepełnosprawnych. Wyróżnia ją to, że choć powstała z inicjatywy środowiska osób niepełnosprawnych, została powołana przez parlament i jest całkowicie finansowana z państwowych pieniędzy. Mimo to działa jako całkowicie niezależna od politycznych wpływów jednostka. Celem jej powstania była ochrona praw osób niepełnosprawnych i podejmowanie działań zmierzających do poprawy warunków ich życia. Komisja kontroluje więc także poczynania polityków i ludzi świata władzy, pilnując, by akty prawne i działania polityczne nie godziły w dobro osób niepełnosprawnych. Zdarza się, że rząd, który tę instytucję finansuje, bywa przez nią krytykowany To świadczy o wysokim poziomie brytyjskiej demokracji.

Bert Massie, szef DRC (z lewej strony) na spotkaniu z przedstawicielami Integracji

Komisja działa na poziomie ogólnokrajowym. Reprezentuje wszystkie typy niepełnosprawności i działające na ich rzecz organizacje. Jednym z jej głównych zadań jest nadzór nad przestrzeganiem ustawy o niedyskryminacji osób niepełnosprawnych (DDA) oraz działania na rzecz integracji. Jeśli pracodawca dyskryminuje niepełnosprawnych pracowników lub restauracja jest niedostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych, komisja wkracza do akcji. Gdy problemu nie da się rozwiązać negocjacjami, sprawa trafia do sądu.

Disability Rights Commission zatrudnia ok. 200 osób. Wielu, jak prezes Bert Massie, to osoby niepełnosprawne. Pole działania komisji jest bardzo szerokie, poczynając od udzielania porad telefonicznych, przez pośrednictwo prawne w sprawach dotyczących dyskryminacji osób niepełnosprawnych, a kończąc na różnych kampaniach informacyjnych i integracyjnych.
Drugim kluczowym dla środowiska ciałem jest organizacja Royal Association for Disability and Rehabilitation, w skrócie RADAR, która pełni funkcje organizacji parasolowej. Integruje środowisko do wspólnych celów, reprezentuje drobne organizacje i wspiera ich działania.
Organizacja powstała w 1977 roku i jest prowadzona przez osoby niepełnosprawne. Zajmuje się ochroną ich praw, ale przede wszystkim skupia się na integracji środowiska. Należy do niej około 600 brytyjskich organizacji działających na rzecz niepełnosprawności. RADAR jest największą organizacją starającą się wspierać inne. Dąży do likwidacji barier, które osoby niepełnosprawne napotykają w pracy, szkole, ośrodkach opieki zdrowotnej i wielu innych miejscach publicznych.

RADAR w Anglii jest tym, czym w latach 90. w Polsce była Krajowa Rada Osób Niepełnosprawnych. Teraz działające na rzecz osób niepełnosprawnych organizacje zdane są na własne siły i choć często dążą do jednego celu, brak im wspólnego silnego głosu. Na przykładzie Anglii widać, że integracja środowiska jest możliwa. RADAR istnieje prawic 30 lat i ciągle przyjmuje nowych członków. DRC funkcjonuje dopiero szósty rok, ale jest równie silną instytucją.

Ustawa o niedyskryminowaniu osób niepełnosprawnych
DISABILITY DISCRIMINATION ACT - DDA. Ustawa została uchwalona w 1995 roku. Zawarto w niej uregulowania dotyczące zatrudnienia, dostępu do miejsc publicznych, praw własności i edukacji. Ustawa zabroniła dyskryminacji osób niepełnosprawnych w ich dostępie do wyżej wymienionych sfer życia. W 2002 roku została rozbudowana o zapis o powszechnym dostępnie do edukacji dla osób niepełnosprawnych. W 2005 roku dokonano ostatniej nowelizacji. Oprócz szkolnictwa i zatrudnienia ustawa odnosi się także do kwestii korzystania z opieki zdrowotnej i innych instytucji publicznych oraz do warunków mieszkaniowych i transportu publicznego.

Publikacje DRC

Disability Rights Commission od początku istnienia wydało wiele publikacji informacyjno-poradniczych skierowanych do osób niepełnosprawnych i ich środowiska. Wśród publikacji są poradniki dla osób mających problemy z uczeniem się, dla niepełnosprawnych uczniów i studentów, dla rodziców i nauczycieli osób niepełnosprawnych. Wiele poradników jest adresowanych do różnych środowisk społecznych, które według autorów powinny być przygotowane na kontakt z niepełnosprawnymi - są wśród nich publikacje skierowane do szkół, agencji pośrednictwa pracy, małych i większych firm mogących zatrudniać osoby niepełnosprawne oraz do wielu instytucji świadczących różnego rodzaju usługi. Publikacje stworzone są głównie oparciu o ustawę o niedyskryminowaniu osób niepełnosprawnych (Disability Discrimination Act).

DRC propaguje m.in. ideę Easy Read (Łatwego Czytania). Publikacja How to use Easy Words and Pictures (Jak używać łatwych słów i obrazów) wyjaśnia potrzebę wprowadzenia zasady łatwego czytania i pokazuje krok po kroku, jak wprowadzać tę ideę w życie. Punktem wyjścia było przekonanie, że nie każdy człowiek jest w stanie zrozumieć przekazy zawierające trudne słowa, czy też zaprezentowane w niesprzyjający sposób (np. napisane bardzo małymi literami). Publikacja wyjaśnia krok po kroku, jak przekształcić trudny do zrozumienia przekaz w łatwiejszy i bardziej przystępny dla odbiorcy. Obowiązują jedynie trzy zasady: używanie krótkich zdań, stosowanie większej czcionki, wyjaśnianie trudnych słów użytych w przekazie. Warto także zobrazować go ilustrowanym przykładem. Należy zaznaczyć, że strona internetowa DRC jest dostępna także w formacie Easy Read.

Changing Britain for good (Zmiana Wielkiej Brytanii na dobre) to publikacja poświęcona głównym ideom Disability Rights Commission. Zaprezentowo ogólną sytuację osób niepełnosprawnych w Anglii oraz wymieniono kroki, jakie zdaniem DRC należałoby podjąć, by poprawić sytuację tej grupy społecznej. Jest tam także informacja o 10 priorytetach DRC, którym przyświeca cel nadrzędny: uczynienie niepełnosprawności jednym z nadrzędnych tematów debaty publicznej i polityki.
Więcej o DRC na www.drc-gb.org

 „Zmieniamy Wielką Brytanię na dobre”
10 priorytetów, jakie stawia przed sobą Disability Rights Commission:
1. Zwiększanie aktywnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu publicznym, społecznym i obywatelskim.
2. Działania na rzecz zwiększenia poziomu zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych.
3. Kontrola tego, by nikt wbrew swojej woli nie był obligowany do mieszkania w domach opieki i innych instytucjach pomocy społecznej.
4. Zabezpieczanie praw gwarantujących wprowadzanie udogodnień w samodzielnym życiu osób niepełnosprawnych.
5. Tworzenie bezpiecznego społeczeństwa  -  przeciwdziałanie przemocy, psychicznemu nękaniu i negatywnemu stereotypizowaniu osób niepełnosprawnych.
6. Polepszanie praw mieszkaniowych osób niepełnosprawnych i innych warunków z tym związanych.
7. Działania na rzecz ograniczenia ubóstwa w rodzinach z dziećmi niepełnosprawnymi; tworzenie większych możliwości rozwoju dla tych dzieci.
8. Podnoszenie personalnych i zawodowych kwalifikacji wśród osób niepełnosprawnych.
9. Zwiększanie poziomu publicznej opieki zdrowotnej.
10. Zapewnianie, że przyszłe rozstrzygnięcia na rzecz promocji równouprawnienia i praw człowieka nie będą łamały praw osób niepełnosprawnych.