PIP kontroluje ZPCh-y i ZAZ-y

Państwowa Inspekcja Pracy sprawuje nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących zatrudnienia pracowników – w tym także osób niepełnosprawnych. PIP przeprowadza kontrole w zakładach pracy chronionej i zakładach aktywności zawodowej oraz w tych jednostkach, które o ten status dopiero się ubiegają. Podczas konferencji „Rynek pracy a osoby niepełnosprawne – stan obecny i perspektywy zmian” inaugurującej II etap debaty społecznej nad nową ustawą o osobach niepełnosprawnych a zorganizowanej przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, PIP przedstawiała najważniejsze wnioski z kontroli ZPCh-ów i ZAZ-ów w 2005 r.

W ubiegłym roku Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła 2 465 kontroli u pracodawców, którzy działają według zasad Zakładu Pracy Chronionej lub Zakładu Aktywności Zawodowej; w ZPCh-ach, które zadecydowały się na stworzenie nowych oddziałów lub przystosowanie nowych stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych; jednostkach ubiegających się o nadanie im statusu ZPCh lub ZAZ oraz w tych firmach, które nie posiadają żadnego uprzywilejowanego statusu, ale przystosowały miejsca pracy dla niepełnosprawnych pracowników i takie osoby u siebie zatrudniają.

Kontrolerzy PIP oceniali takie elementy środowiska pracy jak: właściwą eksploatację instalacji elektrycznych, maszyn i urządzeń działających w danej firmie oraz budynków i pomieszczeń; bariery architektoniczne istniejące w zakładzie utrudniające efektywną pracę lub po prostu swobodne przebywanie na jego terenie osób niepełnosprawnych; systematyczne kierowanie pracowników na szkolenia bhp i badania lekarskie; pracę w godzinach nadliczbowych oraz udzielanie urlopów. W ocenie PIP, najczęstszą nieprawidłowością stwierdzoną w Zakładach Pracy Chronionej w 2005 r. są zaległości w przyznawaniu pracownikom urlopów oraz niewłaściwe użytkowanie pomieszczeń pracy.
 
- O wiele bardziej dbają o przestrzeganie przepisów wynikających z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych te firmy, które chcą uzyskać status ZPCh lub ZAZ niż te, które już go mają – powiedział Leszek Zając, reprezentujący Państwową Inspekcję Pracy. – Według inspektorów PIP nawet ZPCh-y nie mają świadomości, że pewnymi swoimi działaniami łamią prawa pracownicze. Przyczyn takiego stanu jest naszym zdaniem kilka. Przede wszystkim pracodawcy nie znają przepisów określających uprawnienia zatrudnianych pracowników niepełnosprawnych bądź poznali je w niedostatecznym stopniu. Zdarza się też niestety, że uprawnienia te są po prostu świadomie nierespektowane. Pracodawcy nie mają też wiedzy na temat potrzeb osób niepełnosprawnych, lekceważą zagrożenia, tolerują odstępstwa od zasad bezpiecznej pracy, nie wykazują dbałości o sprawy BHP a osoby nadzorujące pracę niepełnosprawnych oraz służby kadrowe wykonują swoje obowiązki niestarannie. Wyniki kontroli PIP wskazują na potrzebę stałego monitorowania warunków pracy osób niepełnosprawnych, w szczególności w zakładach pracy chronionej oraz propagowania wśród pracodawców i ich organizacji wiedzy o potrzebach niepełnosprawnego pracownika, która skłaniałby do stworzenia przyjaznego i funkcjonalnego, czyli zgodnego z zasadami ergonomii środowiska pracy.

PIP nie tylko kontroluje, ale też nakłada kary. W 2005 r. Inspekcja Pracy wydała prawie 8 500 decyzji, co do m.in. wstrzymania prac w danej firmie, skierowania pracowników do innych zajęć niż te, które dotychczas wykonywali, wypłaty wynagrodzeń lub innych świadczeń. PIP nałożyła również ok. 200 mandatów karnych na kwotę ponad 122 tys. złotych oraz skierowała kilka wniosków do sądu pracy.

Opracowanie: Magdalena Gajda
Na podstawie prezentacji i materiałów udostępnionych przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych podczas konferencji „Rynek pracy a osoby niepełnosprawne – stan obecny i perspektywy zmian” – 10 kwietnia 2006.