Zakończenie

Rok 1989 rozpoczynający demokratyczne przemiany w naszym kraju i lata następne stały się dla niepełnosprawnych Polaków okresem rewolucyjnym, bardziej może niż dla społeczeństwa ludzi sprawnych. Zaczęli być widoczni i zaczęto o nich mówić. Sami także mogą wypowiadać się. Otwierają się dla nich szkoły, budynki użyteczności publicznej, coraz więcej zajmują się nimi organizacje pozarządowe, media i instytucje państwowe. Niepełnosprawność przestaje być społecznym odium i tematem tabu.

Cena dodatkowa

Jednak mimo wielu konkretnych dokonań i pozytywnych przemian przez pierwszą dekadę transformacji ustrojowej państwa można było zrobić (przy tych samych środkach) więcej, niż zrobiono. Nadal bowiem osoby niepełnosprawne cierpią nie tylko z racji swojego kalectwa. Wielu z nich, zepchniętych na margines życia przez bariery architektoniczne, trudny dostęp do informacji, edukacji i pracy, nie może w pełni realizować własnych aspiracji, poznać swoich praw i zaistnieć w społeczeństwie na równi z ludźmi sprawnymi. Za swoją niepełnosprawność płacą dodatkową cenę: są wyobcowani, żyją często na skraju ubóstwa, bez kontaktu ze światem.

Raport, przygotowany przez"Integrację", nie ma naukowych aspiracji, zwraca tylko uwagę na sytuację osób niepełnosprawnych, na grupę 14,3% polskiego społeczeństwa, czyli ponad pięć milionów ludzi. Raport ten nie chce być tylko kolejnym dokumentem, z którego nic nie wynika. Nie chce też niepełnosprawnością epatować, powodując społeczne poczucie winy, i wysuwać kolejną listę pretensji i roszczeń wobec rządu, ani jeszcze bardziej stygmatyzować tej grupy naszego społeczeństwa. Kierowany jest intencją obywatelskiej troski, zaangażowania i obowiązku. Nie można przecież "wykluczać" z życia państwowego tak znaczącego potencjału, ograniczając się tylko do działań opiekuńczych bądź charytatywnych, które nie rozwiązują żadnego problemu niepełnosprawnych.

Kulawa rzeczywistość

Raport próbuje stawiać diagnozę rzeczywistości niepełnosprawnych obywateli oraz wskazywać przeszkody, które utrudniają lub uniemożliwiają pełne uczestniczenie osób niepełnosprawnych w życiu zbiorowym państwa. Wynika z niej jednoznacznie, że owa rzeczywistość nie bierze się z braku dobrego prawa czy określonych przepisów prawnych.

Głównym problemem jest ograniczenie dostępu do edukacji, pracy, życia kulturalnego, sposób finansowania organizacji pozarządowych oraz informacji, jak też niewielka liczba wykwalifikowanych i odpowiednio przygotowanej służby publicznej, która podejmując rolę "rzecznika" interesów tej grupy obywateli, nie powinna tracić, elementarnej choćby, wrażliwości na jednostkowe potrzeby. Problemem jest również ambiwalentny stosunek naszego społeczeństwa do niepełnosprawności, rozpięty między dwoma biegunami: chrześcijańskiej gotowości do niesienia pomocy i bezdusznego spychania na margines. A wszystko to dzieje się tak w sferze publicznej, jak i prywatnej, w których są wszechobecne bariery architektoniczne.

Inwalidzi różnej maści

Kto jest, tak naprawdę, osobą niepełnosprawną? Czy powinniśmy brać pod uwagę każdego, kto ma grupę inwalidzką, bo jest np. po lekkim zawale albo stracił jeden palec? Są przecież w tej grupie niewidomi, głusi, upośledzeni umysłowo, ale też całkowicie sparaliżowani, którzy w różnym stopniu nie radzą sobie w życiu. Między nimi z kolei są tacy, którzy siedzą na wózku, ale mają sprawne ręce i doskonale funkcjonują.

Inwalidztwo jest różnorodne. Uważamy więc, że bardziej wiarygodnym, uczciwym byłby podział na niepełnosprawność widoczną i ukrytą oraz na niepełnosprawnych samodzielnych i zależnych w pełni od drugiego człowieka. Należałoby stworzyć nową filozofię orzecznictwa o stopniu niepełnosprawności, i do niej dopiero dostosować programy wyrównywania szans. Powinno się brać przy tym pod uwagę angielskie określenie niepełnosprawności, oznaczające właśnie wyrównanie szans. Niepełnosprawność nie jest tu rozumiana jako brak, lecz jako przesunięcie akcentu, zachwianie porządku "standardowej normalności". Takie właśnie spojrzenie na niepełnosprawność, jakie niesie anglo-amerykański termin handicapped, może pomóc w racjonalnym rozwiązywaniu problemu społecznej marginalizacji.

Status obywatela

Sytuacja niepełnosprawnych obywateli w Polsce to historia utraty podstaw społecznego zakorzenienia jednostek, sposobów ich włączania się w życie zbiorowe i korzystania ze związanych z tym uprawnień. Jest to zatem kwestia dostępu do - uznawanych za ważne - instytucji społecznych. W społeczeństwach przemysłowych jest to kwestia dostępu do rynku pracy i do konsumpcji, a także dostępu do uprawnień związanych ze statusem obywatela.

Chodzi tu np. o możliwości uczestniczenia we wspólnocie kulturowej przez dysponowanie odpowiednimi środkami finansowymi, umożliwiającymi zakup książek czy gazet lub posyłanie dzieci na dodatkowe zajęcia np. kursy języków obcych. Niepełnosprawni są w tym miejscu grupą szczególnie poszkodowaną i najbardziej odczuwającą skutki ekonomicznego i pozaekonomicznego wykluczenia.

Bez pracy i pensji

Niepełnosprawność jest ciągle kategorią mocno, negatywnie wartościującą i ograniczającą. Dyskryminacja przy zatrudnianiu jest powszechna: znakomici fachowcy nie dostają pracy, bo nie widzą albo siedzą na wózku i zawsze przegrają w konkurencji z pełnosprawnymi. W Polsce brak jest skutecznych mechanizmów ochronnych lub wręcz przymuszających pracodawcę, jak np. w USA, do zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, jeśli ma do wyboru kandydatów pełnosprawnych o tych samych kwalifikacjach.

Zakłady pracy chronionej nie mogą być załatwieniem problemu. Takie zakłady mogą istnieć jedynie jako jedna z wielu możliwości zatrudnienia, a nie jako jedyna, a jak wskazują statystyki większość osób pracujących w ZPCh-ach to ludzie z lekkim stopniem niepełnosprawności. W takiej sytuacji można mówić o segregacyjnym, drogim i nieefektywnym zatrudnieniu niepełnosprawnych.

Z drugiej strony, polscy niepełnosprawni, jako mało wykształceni, pozostają, w szerokim zakresie, poza rynkiem pracy, a ci, w miarę dobrze wykształceni, nie zawsze mogą pracować. Większość utrzymuje się z niskiej renty. Są też tacy, dla których jedynym źródłem dochodu jest pomoc otrzymywana od lokalnych ośrodków pomocy społecznej. Dlatego niepełnosprawni należą do grupy osób charakteryzującej się m.in. najniższymi dochodami, najniższą liczbą absolwentów wyższych uczelni, a także daleko posuniętą postawą roszczeniową. Zachodzące w naszym kraju procesy transformacji ustrojowej czy decentralizacji struktur administracyjnych odbywają się często z pominięciem interesów tych osób.

Wyrazistym przykładem pomijania niepełnosprawnych jest np. ustawa o rentach i emeryturach z FUS, obowiązująca od 1 stycznia 1999 r. (Dz. U. nr 162 z 1998 r.), która prawo do renty przyznaje po orzeczeniu przez lekarza orzecznika niezdolności do pracy. Wg art. 57 niezdolność ta powinna powstać w okresie pracy lub okresach równoległych.

Organy ZUS łatwo więc, powołując się na powyższy artykuł, mogą odmówić przyznania renty osobom niepełnosprawnym (i już to robią), tłumacząc, że ponieważ niepełnosprawność powstała przed podjęciem zatrudnienia, renta nie przysługuje.

Z dala od nauki

Kolejny bolesny problem - edukacja, wynikająca z oczekiwań rynku pracy w Polsce. Na Zachodzie rodzice sprawnych dzieci szukają szkół, gdzie uczą się dzieci niepełnosprawne. Wiedzą, że dla ich dzieci jest to szansa na wychowanie w duchu otwartości, solidarności, życzliwości i zrozumienia. Cywilizowane kraje, doświadczone w ekonomii, uznają ludzi niepełnosprawnych za jeden z elementów rzeczywistości, wobec którego należy się określić i ustosunkować.

Dlaczego tak się nie dzieje w Polsce? Czy dlatego, że jesteśmy ciągle państwem "na dorobku"? Jednak niedostrzeganie problemu lub traktowanie go połowicznie powoduje jeszcze większe koszty. Oszczędzając na szkolnictwie integracyjnym i wprowadzając je bez odpowiedniego przygotowania merytorycznego nauczycieli, powodujemy następne koszty, również te niewymierne.

Ofiary społeczeństwa

Niepełnosprawni, gorzej wykształceni, z budowanym poczuciem winy i przegranej, zepchnięci na margines życia przez brak perspektyw na lepsze jutro, stają się ofiarami naszego społeczeństwa. Wyrównywanie szans w dostępie do wykształcenia niepełnosprawnych jest więc problemem podstawowym, ponieważ człowiek wykształcony lepiej radzi sobie w życiu społecznym, jest otwarty na innych i potrafi bronić swoich praw. Ten proces nie może być lekceważony i odkładany "na lepsze czasy", bo czasu już straciliśmy za dużo. Bez dobrego wykształcenia oraz otwierania się pracodawców na wykwalifikowanych niepełnosprawnych, nie mamy co marzyć o społeczeństwie na miarę jednoczącej się, i cywilizującej coraz bardziej, Europy.

Na problemy niepełnosprawnych negatywnie wpłynęły również reformy: administracyjna i służby zdrowia. Przykłady? Nie trzeba daleko szukać. Żeby dostać np. podstawowe środki urologiczne, trzeba pójść do lekarza. Lekarz przyjmuje w miejscu, które jest niedostępne. Potem wyprawa do firmy, która dystrybuuje torebki i sprzęt urologiczny. Firma jest gdzie indziej, lekarz gdzie indziej - trzeba dojechać. Ministerstwo wydało rozporządzenie, że 30 procent kosztów trzeba pokryć samemu. Pytanie: dlaczego ludzie niepełnosprawni mają jeszcze "płacić" za swoją niepełnosprawność?

Wózek inwalidzki - należy się potrzebującym, jeden na pięć lat i to najgorszej jakości - wytrzyma najwyżej rok. Dla kogoś, kto chce pracować, nie nadaje się w ogóle. Można na nim tylko usiąść przed telewizorem, a o wyjściu na zewnątrz można zapomnieć. Za to procedura otrzymania wózka jest jeszcze dłuższa, uciążliwsza i bardziej czasochłonna. Jak ktoś mieszka na wsi lub w małym miasteczku i nie ma dużej rodziny, tylko np. starych schorowanych rodziców, to na kogo może liczyć, aby objechać wszystkie konieczne instytucje i zebrać wszystkie pieczątki?

Inny przykład? Parapodium, czyli pionizator dla osoby siedzącej na wózku. Kosztuje ok. 6 tys. zł, raz na dwa lata dostaje się go bezpłatnie. Po co? Nie lepiej doinwestować wózki, pieluchomajtki czy inne artykuły naprawdę pierwszej potrzeby?

Natomiast polityka Kas Chorych wobec niepełnosprawnych jest skandaliczna. Wcale nie rzadko zdarzają się przypadki, że lekarz pierwszego kontaktu nie chce wypisać skierowania na przewóz karetką do specjalisty, bo to kosztuje. Szpitale zaś, bywa, że odmawiają przyjęcia chorych np. na SM, kiedy mają atak choroby, ponieważ jest to stan nieuleczalny. Za to zainteresowani płacą pogorszeniem stanu zdrowia i potrzebują jeszcze więcej opieki. Podobnie paradoksalnych przykładów można podać dużo. Nikt dokładnie nie policzył, ilu niepełnosprawnych rezygnuje z koniecznych, ale drogich badań i leków, z leczenia i rehabilitacji.

Brak tolerancji, niezrozumienie i rządzące, w ogólnej opinii, "prawa dżungli" w opiece lekarskiej powodują, że niepełnosprawni muszą mieć wsparcie i rozsądną pomoc państwa, gdyż w innym razie skazani zostają na pogorszenie stanu zdrowia i szybszą śmieć.

W absurdzie życia

W trakcie kampanii i pracy nad przygotowaniem Raportu wielu niepełnosprawnych opowiadało o swoich doświadczeniach. Przeważał pogląd, że to w innych tkwi problem poradzenia sobie z innością i niepełnosprawnością.

Dyskryminacja jest równoznaczna z nietolerancją i brakiem etycznych zasad postępowania oraz braku wyobraźni dużej części tych, od których uzależnione są decyzje dotyczące środowisk ludzi niepełnosprawnych. Niepełnosprawność jest wszędzie wyrokiem, a miejsce zamieszkania decyduje jedynie o stopniu alienacji i poczucia krzywdy oraz izolacji społecznej. Rozwiązanie problemów nie zależy od przepisów, ale przede wszystkim od tego, kto i gdzie ma wpływ na podjęcie jakichś decyzji, czy sprawa zostanie ułatwiona czy też utknie w gąszczu biurokratycznych przepisów.

Nawet wtedy, kiedy ludzie są zorientowani w ogólnych przepisach, to ujawniają rezygnację i niewiarę w to, że sami mogą wywalczyć dla siebie to, co im się "słusznie należy". Problemy piętrzą się bowiem nawet przy najprostszych sprawach, a absurdy życia codziennego stają się kolorytem naszej rzeczywistości. W takiej sytuacji samorządność i budowanie społecznych więzi lokalnych - w świetle Raportu Integracji - pozostawia wiele do życzenia.

Niechciane problemy

Podobne procesy wykluczania zaobserwować można wobec organizacji pozarządowych, w tym działających na rzecz osób niepełnosprawnych, których mamy ponad 5 tysięcy. Nie jest to zrozumiałe, bowiem trzeci sektor, non-profit, wydaje się być dla rządu i dla jego polityki społecznej znakomitym, naturalnym partnerem.

Najbardziej widocznym dowodem na ten stan rzeczy jest brak ustawy o pożytku publicznym - regulującej funkcjonowanie organizacji pozarządowych - oraz zasad korzystnego sponsoringu dla firm prywatnych trzeciego sektora. To niepokoi, ponieważ wiele fundacji i stowarzyszeń ogranicza swoją działalność lub zrezygnuje całkowicie z obywatelskiego zainteresowania obranymi wcześniej dziedzinami życia społecznego.

Obecna polityka państwa wobec organizacji pozarządowych konserwuje, jeszcze bardziej, ambiwalentny stosunek naszego społeczeństwa do niepełnosprawnych.

Społeczeństwo bez barier

Procesy integracyjne i aktywizujące niepełnosprawnych należy rozpocząć od systematycznego i dokonywanego w całym kraju likwidowania barier architektonicznych. Zaczynając od budynku najwyższej władzy przedstawicielskiej Polaków, Sejmu i Senatu Rzeczpospolitej czy budynków rządowych, jak np. niedostępnego dla niepełnosprawnych Ministerstwa Edukacji.

Dlaczego w dalszym ciągu buduje się obiekty nieprzystosowane lub źle dostosowane? Dlaczego administracje odmawiają niepełnosprawnym pomocy w przystosowaniu ich mieszkań lub możliwości wychodzenia z domu? Dlaczego po wielkich remontach pozostają schodki i krawężniki?

Od paru lat (od 1995 r.) obowiązuje Ustawa Prawo Budowlane, w którym ustawodawca pomyślał o prawach niepełnosprawnych. Uczynił to jednak w ten sposób, żeby architekci i budowlańcy myśleć już nie musieli. Pikanterii sprawie dodaje trzystopniowa "kontrola" budowlana, która robi się ślepa i głucha. Co można więc zrobić, aby zaczęto stosować ucywilizowane wreszcie prawo?

Regulacje mamy dosyć szczegółowe i wspaniałe, lecz nie ma rozsądnych, zmuszających do przestrzegania tych przepisów, sankcji. Kary bowiem za nieprzestrzeganie przepisów prawa budowlanego są skandalicznie niskie. Jednak jeśli nie "uwolnimy" niepełnosprawnych (głównie na wózkach) z domowych więzień, to siłą rzeczy nigdy nie nauczą się oni samodzielności i będą skazani na dobre serca rodziny, sąsiadów i znajomych.

Ten sam problem dotyczy kwestii transportowych. Tutaj także brutalnie ogranicza się niepełnosprawnym obywatelskie prawo swobodnego przemieszczania się. Cała PKP i PKS, transport niskopodłogowy w miastach, specjalistyczny transport taksówkowy. To są sprawy tak oczywiste, że aż żenujące, kiedy przychodzi o tym mówić. Przygotowanie dostępnych kilkunastu wybranych połączeń kolejowych, nie rozwiązuje żadnego problemu dostępności.

Bulwersują natomiast jeszcze bardziej działania "wsteczne". Np. warszawscy radni zatwierdzili zakup nowych wagonów tramwajowych, ale już nie niskopogłogowych, ponieważ są one droższe. Tak oto stolica Polski, przodująca w dziedzinie transportu dostępnego dla niepełnosprawnych (na wózkach, niewidomych i głuchych) nagle, podejmuje decyzje dyskryminacyjne.

Kościół niedostępny

Kościół Katolicki bardzo dużo robi z myślą o niepełnosprawnych, ale wypada się zastanowić, czy także nie preferuje podobnej do struktur państwowych polityki "opiekuńczej"? 28 lutego 2001 r., po wieloletnich obradach (1991-1999 r.) weszły w życie uchwały II Synodu Plenarnego, obowiązujące wszystkie diecezje. W dokumentach znalazł się także zapis dotyczący niepełnosprawnych, który mówi m.in., że rady ekonomiczne i duszpasterskie powinny zadbać o "stosowne konfesjonały" dla słabosłyszących oraz że "należy wszędzie stworzyć odpowiednie podjazdy i wejścia dla osób nie mogących poruszać się bez wózka inwalidzkiego".

Tymczasem podjazdy w kościołach polskich to ciągle rzadkość. Kapłani najczęściej obawiają się kosztów, kłopotów budowlanych, "oszpecenia" świątyni i tego, co jest najmniej zrozumiałe, że będą one przeszkadzały. Chlubne wyjątki (np. w kościele o.o. Dominikanów na Służewiu pierwsza winda o trzymetrowym zasięgu, ponieważ nie można tam było dobudować podjazdu) - jeszcze nie dają gwarancji na szeroko podjętą akcję. Chociaż kościoły to przecież obiekty użyteczności publicznej, a więc obowiązują w nich te same przepisy, co i wobec innych obiektów publicznych. Jeżeli buduje się schody, to obok musi być rampa bądź pochylnia dla wózków inwalidzkich.

Tylko na papierze

Wszystkie poczynione uwagi Raportu Integracji prowadzą do zasadniczego dylematu. Braku rzetelnego przedstawicielstwa środowiska niepełnosprawnych. Krajowa Rada Osób Niepełnosprawnych nie spełniła zupełnie oczekiwań zainteresowanych, stając się organizacją papierową i martwą.

Pierwsze oznaki aktywności zawsze widać w niektórych organizacjach pozarządowych, ale mogą one być jedynie inspiratorem i wsparciem dla liderów środowiska. Liderów, którzy będą potrafili stanąć ponad interesami swojej grupy niepełnosprawnych i zaczną działanie ponadgrupowe, ogólnospołeczne. Nie może być tak jak do tej pory, co najbardziej ujawnia się w uzyskiwanych ulgach, które miast łączyć, tylko dzielą niepełnosprawnych. Dopóki nie zrodzi się u samych niepełnosprawnych pełna świadomość, że muszą walczyć o prawa wszystkich, długo jeszcze nie będą mieli żadnych praw.

Naturalnym partnerem, w dorastaniu do obywatelskiej świadomości środowiska, jak się wydaje, mogłyby zostać media, które jednak są ciągle mało wrażliwe na uczciwe, bez sensacyjnego, pokazywanie niepełnosprawności. Programy dla niepełnosprawnych prowadzone są głównie przez niepełnosprawnych i to w godzinach najmniejszej oglądalności. Myślenie programowe telewizji publicznej i komercyjnej jasno ukazuje ogólnospołeczne nastawienie do problemu niepełnosprawności. Pogląd ten został potwierdzony podczas kampanii Integracji: Niepełnosprawni - normalna sprawa, w której telewizja, radio i prasa mogły uczynić o wiele więcej niż uczyniły na rzecz przełamywania stereotypów i błędnych poglądów o niepełnosprawnych.

Równi wobec prawa i życia

Osoby niepełnosprawne, osiągając równe prawa, powinny także posiadać równe obowiązki. W momencie, kiedy prawa te zostaną osiągnięte, społeczeństwa powinny zwiększyć swe oczekiwania względem osób niepełnosprawnych. Częścią procesu wyrównywania szans powinno stać się niesienie pomocy osobom niepełnosprawnym w tym, by mogły wziąć na siebie pełną odpowiedzialność jako członkowie społeczeństwa (Punkt 12 Standardowych Zasad).

Kiedy można będzie zrealizować całą ideę zapisaną w powyższym punkcie 12 Standardowych Zasad? Równe prawa, czyli prawa wyrównujące szanse wobec praw społeczeństwa sprawnego, winna ustanowić, na wzór amerykański, Ustawa o Niepełnosprawnych Polakach, której konieczność widać na każdym kroku, przemierzając gąszcz różnych ustaw i przepisów. Taka doniosła ustawa, gdyby była dobrze przygotowana, mogłaby także zainicjować na ogólnopolską skalę, wyrosły także w USA, ruch niezależnego życia. Są to ośrodki, gdzie niepełnosprawni uczą się egzystencjalnej samodzielności oraz społecznej aktywności. Można powiedzieć, że są to takie "ośrodki przejściowe" między bezsilnością a obywatelską zaradnością między ludźmi sprawnymi.

Kiedy George Bush podpisywał w 1990 roku Ustawę o Niepełnosprawnych Obywatelach Stanów Zjednoczonych (ADA) porównał, ją do pokonania Muru Berlińskiego. Mija 11 lat, a niepełnosprawni Amerykanie uznają swoją, pierwszą na świecie, Ustawę za początek w pokonywaniu barier w sercach i umysłach ludzi.

A mury runą...

Polskie bariery porównać można do Muru Chińskiego. Nie będzie jednak takiego muru, jeżeli będziemy cierpliwie pokonywać wszystkie przejawy niewiedzy, znieczulicy, głupoty i braku wrażliwości wobec naszego środowiska.

Amerykański prezydent, podpisawszy Ustawę O Niepełnosprawnych Amerykanach, powiedział w imieniu państwa: "oświadczamy wszyscy razem, że nie będziemy akceptować, nie będziemy wybaczać, nie będziemy tolerować żadnej dyskryminacji w Ameryce". - Czy polscy niepełnosprawni doczekają się takiej ustawy i takiej deklaracji od swojej najwyższej władzy?

Integracja w Polsce osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem jest nazbyt powolna i opieszała. Jeżeli nie pojawią się ze strony państwa aktywne i skuteczne formy działania na rzecz wyrównywania szans oraz nie zostanie uruchomiona "zasada pomocy" państwa, to nadal będziemy się koncentrować na przełamywaniu stereotypów i udowadnianiu, że INNY - NIE ZNACZY GORSZY, A NIEPEŁNOSPRAWNY TO TEŻ CZŁOWIEK.

A N E K S

Z myślą o Raporcie w ubiegłym roku przygotowano i rozesłano pytania do urzędów państwowych: wszystkich ministerstw oraz wybranych we wszystkich województwach urzędów miejskich i gminnych oraz placówek edukacyjnych, powołując się na Państwowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Ich Integracji ze Społeczeństwem przyjęty przez rząd w 1993 roku.

Otrzymane odpowiedzi są publikowane w całości lub - w istotnych dla tematu - fragmentach. Nie jest to lektura łatwa, tak jak zawsze, kiedy czyta się urzędowe pisma, ale jest to ważna lektura dopełniająca główną część Raportu Integracji, a szczególnie rozdziały omawiające bariery integracyjne oddzielające osoby niepełnosprawne od pełnego, aktywnego życia społecznego.

W tej części nie ma komentarza, ponieważ jest on niepotrzebny. Doskonale można oddzielić "dobre" chęci od autentycznych dokonań. Zobaczyć, jaką daleką i wyboistą drogę trzeba pokonać do rzeczywistej integracji. Może natomiast cieszyć fakt, że woli ku integracji jest coraz więcej. Oby jej tylko nie zabrakło. (...)

Ministerstwo Edukacji Narodowej

Do Ministra Edukacji Narodowej

Edmunda Wittbrodta

W 1993 r. Rada Ministrów zaakceptowała Państwowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Ich Integracji ze Społeczeństwem. W związku z opracowaniem Raportu Niepełnosprawni - normalna sprawa, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji uprzejmie prosi Pana Ministra o poinformowanie, czy i w jakim zakresie wypełniono zadania, jakie zostały przyjęte dla resortu, którym Pan kieruje.

1. Czy przystosowano budynki resortowe do możliwości komunikacji osób niepełnosprawnych? Jaki procent budynków jest nadal pozbawiony takiej możliwości?

2. Czy zwiększono zatrudnienie osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z uszkodzeniem narządu ruchu, w jednostkach organizacyjnych resortu? Podać liczby w poszczególnych latach (od 1994 r.).

3. Ile stanowisk pracy dostosowano do potrzeb pracowników niepełnosprawnych w ostatnich trzech latach?

4. Czy prowadzi się usługi na rzecz osób niepełnosprawnych w ich domach?

5. Jakie dodatkowe działania resort, którym Pan Minister kieruje, podjął w ostatnich trzech latach?

W odpowiedzi ministerstwa edukacji czytamy m.in.:

Realizację obowiązku szkolnego reguluje ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświatowym (Dz. U. z 1996 r. nr 67 poz. 329 z późn. zmianami), która w art. 15 stanowi, że:

• nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia,
• obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia,
• w art. 16 ust. 5 zostało szczegółowo postanowione, iż obowiązek szkolny spełnia się przez uczęszczanie do szkoły podstawowej i gimnazjów publicznych albo niepublicznych,
• po ukończeniu gimnazjum obowiązek nauki spełnia się przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej albo w formach pozaszkolnych.

Dyrektor szkoły podstawowej publicznej, w obwodzie której dziecko mieszka, poprzez prowadzenie ewidencji spełniania obowiązku szkolnego sprawuje kontrolę nad spełnieniem obowiązku szkolnego (art. 19 ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r.).

Art. 16 ust. 7 ustawy stanowi, że udział dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych także uznaje się za spełnianie obowiązku szkolnego.

Dla uczniów z różnego rodzaju niepełnosprawnościami stwarza się możliwość wydłużenia obowiązku szkolnego do 21 roku życia na poziomie gimnazjum i do 24 roku życia na poziomie szkoły ponadpodstawowej (zarządzenie nr 29 ministra edukacji narodowej z dnia 4 października 1993 r. § 15 (Dz. Urz. MEN nr 9 poz. 36). Decyzję w tej sprawie podejmują rodzice wraz z dzieckiem lub sama osoba niepełnosprawna.

Jedną z form spełniania obowiązku szkolnego może być nauczanie indywidualne. Dotyczy to szczególnie uczniów z dysfunkcją narządu ruchu uniemożliwiającą lub utrudniającą uczęszczanie do szkoły albo z powodu choroby okresowo niezdolnych do nauki w warunkach szkoły, w stosunku do których publiczna poradnia psychologiczno-pedagogiczna orzekła taką formę kształcenia (§ 18 ust. 1 zarządzenia nr 29 MEN).

Wyboru odpowiedniej formy kształcenia i wychowania dokonują rodzice lub opiekunowie dziecka.

Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 111 poz. 1284 z 1999 r.) określa zasady finansowania zadań oświatowych (szkolnych i pozaszkolnych) jednostek samorządu terytorialnego w roku 2000 (§ 1 ust. 1). (...)

Zawarte w rozporządzeniu algorytmy finansowania oświaty w roku budżetowym 2000 wprowadziły kilka istotnych zmian w stosunku do naliczania części oświatowej subwencji ogólnej w roku 1999.

Trzy podstawowe cele tych zmian to wprowadzenie zasady "pieniądz idzie za uczniem", skorygowanie nierównomiernego podziału środków na oświatę podstawową i ponadpodstawową oraz ułatwienie restrukturyzacji sieci szkolnej i szkolnictwa zawodowego.

Kwota subwencji na ucznia przeliczeniowego stanowi finansowy standard A podziału subwencji i jest kalkulacyjnym bonem oświatowym na ucznia dla tej jednostki samorządu terytorialnego, która faktycznie organizuje odpowiedni rodzaj kształcenia.

Podziału części oświatowej subwencji ogólnej dokonuje się według wzoru finansowego standardu A.

Finansowy standard A stanowi kalkulacyjną kwotę jednostkową na ucznia, a ustalany jest w oparciu o dane statystyczne bazowego roku szkolnego (w tym przypadku roku 1998/1999). Po raz pierwszy, część szkolna subwencji oświatowej jest naliczana wyłącznie na podstawie liczby uczniów uczęszczających do szkół prowadzonych bądź dotowanych przez daną jednostkę samorządu terytorialnego. Zasada ta jest wprowadzona przez konsekwentne użycie pojęcia ucznia przeliczeniowego.

W zależności od tego, która szkoła (ogólnodostępna czy specjalna, publiczna czy niepubliczna) lub placówka organizuje kształcenie albo zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze z dziećmi z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim - ta szkoła lub placówka wykazuje dziecko w sprawozdaniu GUS S-02 lub S-14 - jako ucznia realizującego obowiązek szkolny w jego szkole (placówce). Na tej podstawie dla odpowiedniego organu prowadzącego dany typ szkoły lub zajęć naliczana jest subwencja oświatowa.

Prawidłowe naliczanie subwencji uzależnione jest od właściwie sporządzonego sprawozdania statystycznego przedstawianego przez szkoły i placówki i przekazania go w terminie do 30 września do odpowiedniej jednostki WUS.

Należy też zwrócić uwagę, że od 2000 roku wszystkie środki przeznaczone na bieżące zadania oświatowe przekazywane JST mają charakter subwencji - zatem ostatecznie są dzielone przez władze lokalne.

Zadaniem Ministerstwa jest stworzenie równych szans w dostępie do takiej szkoły, która zdaniem rodziców i ucznia zapewni mu najlepszy rozwój i wykształcenie. Staramy się to osiągnąć, określając zasady organizacji szkół, obowiązujące treści kształcenia, ramowe plany nauczania, standardy egzaminacyjne oraz zasady podziału subwencji oświatowej pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego.

Reasumując, stwierdzić należy, że Ministerstwo Edukacji Narodowej współpracuje z kuratorami oświaty i organami prowadzącymi szkoły: gminami (szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły integracyjne), powiatami (szkoły ponadpodstawowe i szkoły specjalne), ale nie posiada szczegółowych danych zawartych w pytaniach, które przedstawiono w piśmie. O te informacje należy zwrócić się do odpowiednich organów prowadzących szkoły i placówki.

(podpis nieczytelny)

Ministerstwo Finansów

Do Ministra Finansów

Jarosława Bauca

W 1993 r. Rada Ministrów zaakceptowała Państwowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Ich Integracji ze Społeczeństwem. W związku z opracowaniem Raportu Niepełnosprawni - normalna sprawa, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji uprzejmie prosi Pana Ministra o poinformowanie, czy i w jakim zakresie wypełniono zadania, jakie zostały przyjęte dla resortu, którym Pan kieruje.

1. Czy w Ministerstwie Finansów i jednostkach terenowych organów finansowych oraz urzędach kontroli skarbowej usunięto bariery architektoniczne? W ilu jednostkach tego nie uczyniono? (Podać liczbę jednostek ogółem i procent jednostek, w których bariery nie usunięto).
2. Czy zwiększono zatrudnienie osób niepełnosprawnych w Ministerstwie Finansów? Podać liczby w poszczególnych latach.
3. Czy zwiększono zatrudnienie osób niepełnosprawnych w jednostkach terenowych organów finansowych i urzędach skarbowych? Podać liczby w poszczególnych latach.
4. Ile zostało zorganizowanych szkoleń osób niepełnosprawnych przewidzianych do zatrudnienia w organach finansowych?
5. Jakie podjęto inne działania na rzecz osób niepełnosprawnych w okresie ostatnich trzech lat?

W odpowiedzi ministerstwa finansów czytamy m.in.

Ad 1.

Począwszy od 1993 r. na ogólną liczbę 395 jednostek (izb skarbowych, urzędów skarbowych i ośrodków zamiejscowych) w 218 usunięto bariery architektoniczne. 35 obiektów oddanych do użytku w 1999 r. oraz 29 w roku 2000 - to budynki dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Również na 40 istniejących jednostek (urzędów kontroli skarbowej i ośrodków zamiejscowych) w tym czasie w 21 z nich usunięto takie bariery.

Ad 2.

(Odpowiedzi nie udzielono).

Ad 3.

W 1999 r. w izbach i urzędach skarbowych zatrudnionych było 492 niepełnosprawnych, w 2000 r. - 458. Zatrudnienie w urzędach kontroli skarbowej osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności w 2000 r. zmalało o 1 osobę w stosunku do roku 1999 i wynosi 58 osób. (...) Należy nadmienić, że charakter realizowanych przez urzędy kontroli skarbowej zadań, jak również wymagania stawiane pracownikom terenowym (kontrole i delegacje) nie pozwalają na zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych na stanowiskach kontrolnych.

Ad 4.

W kilkunastu izbach i urzędach skarbowych prowadzono szkolenia osób niepełnosprawnych w celu przygotowania ich do zajmowanego stanowiska, organizowano staże absolwenckie. W większości wymienionych jednostek były to szkolenia zawodowe, bhp, p. poż. takie jak dla wszystkich.

W minionym okresie nie przeprowadzono jednak szkoleń dla niepełnosprawnych mających na celu przygotowanie tych osób do pracy w urzędach kontroli skarbowej. Należy dodać, że w niektórych z tych urzędów osoby niepełnosprawne nie wykazywały zainteresowania pracą terenową.

Ad 5.

Innymi działaniami na rzecz osób niepełnosprawnych było m.in. dofinansowanie zakupu aparatu słuchowego dla osoby cierpiącej na wadę słuchu, zapewnienie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, wyposażenie niektórych stanowisk pracy w fotele ergonomiczne. W jednym z urzędów skarbowych w woj. łódzkim 2 pracowników ukończyło specjalistyczny kurs języka migowego I stopnia, co w bardzo dużym stopniu ułatwia kontakt z podatnikami z upośledzeniem mowy i słuchu w tamtym regionie.

Dyrektor

Biura Ministra

Remigiusz Paszkiewicz

Ministerstwo Łączności

Do Ministra Łączności

Tomasza Szyszko

W 1993 r. Rada Ministrów zaakceptowała Państwowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Ich Integracji ze Społeczeństwem. W związku z opracowaniem Raportu Niepełnosprawni - normalna sprawa, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji uprzejmie prosi Pana Ministra o poinformowanie, czy i w jakim zakresie wypełniono zadania, jakie zostały przyjęte dla resortu, którym Pan kieruje.

1. Czy przystosowano budynki resortowe do możliwości komunikacji osób niepełnosprawnych? Jaki procent budynków jest nadal pozbawiony takiej możliwości?
2. Czy zwiększono zatrudnienie osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z uszkodzeniem narządu ruchu, w jednostkach organizacyjnych resortu? Podać liczby w poszczególnych latach (od 1994 r.).
3. Ile stanowisk pracy dostosowano do potrzeb pracowników niepełnosprawnych w ostatnich trzech latach?
4. Czy prowadzi się usługi na rzecz osób niepełnosprawnych w ich domach?
5. Jakie dodatkowe działania resort, którym Pan Minister kieruje, podjął w ostatnich trzech latach?

W odpowiedzi ministerstwa Łączności czytamy m.in.

Ad 1.

Ogółem liczba urzędów pocztowych wynosi 7 013 urzędów, z czego przystosowanych do możliwości komunikacji osób niepełnosprawnych jest 844, co stanowi 12% ogólnej liczby urzędów pocztowych. Jednostki organizacyjne Poczty Polskiej zaplanowały na rok 2001 prace związane z usuwaniem barier architektonicznych obejmujące dalsze 136 urzędów.

W ramach przystosowywania obiektów architektonicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych Telekomunikacja Polska SA m.in.:

• instaluje publiczne aparaty telefoniczne na obniżonej wysokości (1484 aparatów),
• instaluje kabiny i półkabiny telefoniczne ułatwiające osobom niepełnosprawnym dostęp do aparatów publicznych (1452 aparaty),
• prowadzi budowę podjazdów do Placówek Usług Telekomunikacyjnych i Biur Obsługi Klienta, umożliwiających łatwy dostęp osobom niepełnosprawnym do tych punktów,
• organizuje stanowiska obsługi klienta ułatwiające kontakt z pracownikami Biur Obsługi Klienta.

Ad 2.

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w ppup Poczta Polska wynosi 1380 osób, co stanowi 1,32% ogółu zatrudnionych.

Ad 3.

Nie posiadamy informacji na temat ilości stanowisk pracy dostosowanych dla potrzeb pracowników niepełnosprawnych.

Ad 4.

Zadania w miejscu zamieszkania osób niepełnosprawnych realizowane są głównie przez służbę doręczeń ppup Poczta Polska. Polegają one m.in. na:

• dostarczaniu bezpośrednio do mieszkań wszystkich rodzajów przesyłek bez pobierania dodatkowych opłat,
• doręczaniu czasopism, zarówno w prenumeracie, jak i będących w sprzedaży egzemplarzowej, a także przyjmowaniu przedpłat na prenumeratę,
• przyjmowaniu przesyłek zwykłych i poleconych,
• przyjmowanie opłat za energię elektryczną, gaz, telefon, RTV, czynsz, wpłat na rachunki bankowe,
• sprzedaż znaczków pocztowych i kart okolicznościowych,
• sprzedaż towarów handlowych będących w dyspozycji urzędów pocztowych.

Ponadto wewnątrz przegródek skrzynek lokatorskich i przydrożnych umieszczane są etykiety samoprzylepne informujące, że przesyłki należy dostarczać bezpośrednio do mieszkania adresata. Informacje o miejscu zamieszkania osób niepełnosprawnych zbierane są poprzez wywiady społeczne przeprowadzane przez listonoszy, jak również poprzez nawiązywanie współpracy ze stowarzyszeniami osób niepełnosprawnych.

W ramach usług dla osób niepełnosprawnych prowadzonych w ich domach Telekomunikacja Polska SA m.in.:

- prowadzi sprzedaż sprzętu telekomunikacyjnego z udogodnieniami umożliwiającymi posługiwanie się nimi przez osoby niepełnosprawne,

- stosuje priorytety dla osób niepełnosprawnych przy realizacji zamówień (wniosków) na instalację urządzeń abonenckich,

- stosuje ulgi w opłatach za instalację urządzeń abonenckich i ulgi w opłatach abonamentowych dla osób niepełnosprawnych z wadami mowy, wzroku i słuchu, wynikające z Rozporządzenia ministra łączności z dnia 21.10.96 r. (od 2001 zmienione, przyp. wyd.),

- stosuje ulgi i rozkłada na raty opłaty za usługi telekomunikacyjne dla ogółu abonentów będących osobami niepełnosprawnymi, na podstawie indywidualnych wystąpień i w wyjątkowo uzasadnionych przypadkach losowych,

- stosuje priorytety - w miarę możliwości - przy usuwaniu uszkodzeń linii i urządzeń abonenckich osób niepełnosprawnych.

Wszystkie te działania należą do zadań stale realizowanych zarówno przez ppup Poczta Polska, jak i Telekomunikację Polską SA.

Ad 5.

Ppup Poczta Polska świadczy ponadto usługi socjalne dla rencistów (byłych pracowników Poczty) w formie zapomóg, dofinansowania wypoczynku i imprez kulturalnych, udzielania pożyczek na remonty i modernizację mieszkań. Natomiast Telekomunikacja Polska SA prowadzi stałą informację o możliwościach zakupu sprzętu specjalistycznego dla osób niepełnosprawnych, a także o organizacjach i służbach działających na rzecz osób niepełnosprawnych.

Dyrektor Biura Ministra

Maciej Świtkowski

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

Do Ministra Pracy i Polityki Społecznej

Longina Komołowskiego

W 1993 r. Rada Ministrów zaakceptowała Państwowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Ich Integracji ze Społeczeństwem W związku z opracowaniem Raportu Niepełnosprawni - normalna sprawa, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji uprzejmie prosi Pana Ministra o poinformowanie, czy i w jakim zakresie wypełniono zadania, jakie zostały przyjęte dla resortu, którym Pan kieruje.

1. Czy opracowano szczegółowe programy w zakresie pomocy społecznej służące rozwiązywaniu problemów osób niepełnosprawnych w środowisku lokalnym?
2. Jakie działania podjęto w ostatnich trzech latach w celu zwiększenia zatrudnienia osób niepełnosprawnych?
3. Czy opracowano i wdrożono program poprawy warunków pracy w zakładach pracy chronionej?
4. Jakie działania podjęto w ostatnich trzech latach zmierzające do likwidacji barier architektonicznych wewnątrz budynków i w mieszkaniach lokalnych, komunikacyjnych i transportowych, porozumiewania się (m.in. wprowadzenie napisów alfabetem Braille'a), społecznych, psychologicznych i informacyjnych?
5. Jakie ponadto działania podjęto na rzecz osób niepełnosprawnych w ostatnich trzech latach?
6. W ilu budynkach należących do resortu usunięto bariery architektoniczne w ostatnich trzech latach? W ilu budynkach bariery jeszcze nie zostały usunięte?
7. Czy zwiększono zatrudnienie osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z uszkodzeniem narządu ruchu, w jednostkach organizacyjnych resortu? Podać liczby w poszczególnych latach (od 1994 r.).

W odpowiedzi ministerstwa pracy i polityki społecznej czytamy m.in.

W związku ze skierowanym do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej pismem w sprawie realizacji działań na rzecz osób niepełnosprawnych - uprzejmie informuję, że działania te są realizowane na każdym szczeblu administracji państwowej. Wiele zadań realizowanych przez władze publiczne z końcem 1998 r. zostało przekazanych na szczebel samorządowy jako zadania własne lub zlecane. (...)

Część powiatów opracowało już własne lokalne programy działań na rzecz osób niepełnosprawnych, które z powodzeniem starają się wcielać w życie. Jednakże z oceną tych programów, a zwłaszcza ich efektów realizacyjnych, należy poczekać, ponieważ powiaty są strukturami stosunkowo młodymi.

Natomiast jeśli chodzi o działania podejmowane na szczeblu centralnym, to szczegółowa informacja o projektowanych i realizowanych działaniach zawarta jest w harmonogramach zadań rządowego "Programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych i ich integracji ze społeczeństwem". Program ten jest corocznie przedmiotem obrad Rady Ministrów, która zarówno zatwierdza harmonogram zadań poszczególnych ministerstw i urzędów centralnych, jak i przyjmuje sprawozdania z jego realizacji.

Filozofia tego programu zakładała włączenie w jego realizację administracji centralnej, która podjęłaby specjalne działania w tych obszarach, które mają decydujące znaczenie dla procesu integracji oraz stymulowałaby nowe sposoby działania. Miała także na celu zmobilizowanie administracji centralnej do uwzględniania potrzeb osób niepełnosprawnych w ramach przedsięwzięć finansowanych ze środków budżetowych. Niektóre ze zgłoszonych zadań mogły być dofinansowywane (w wysokości do 50% wartości zadania) ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. (...)

Pierwsze nakłady finansowe na realizację zadań, zarówno po stronie realizatorów, jak również PFRON, zostały uruchomione w 1995 r., ponieważ w 1994 r. ministerstwa i urzędy centralne zgłosiły kierunkowe działania systemowe na rzecz osób niepełnosprawnych bądź szczegółowe zadania, ale bez zabezpieczenia na ich realizację środków finansowych. Funkcjonowanie programu w latach 1993-1994 zostało potraktowane jako okres przejściowy, mający na celu skuteczne włączenie administracji centralnej do tworzenia odpowiednich warunków do realizacji ogólnych założeń programu, przyjętych przez Radę Ministrów w 1993 r.

Należy przy tym zaznaczyć, że ze względu na zmianę formuły pracy administracji centralnej w związku z reformą administracyjną państwa, 1999 r. był ostatnim rokiem, w którym zatwierdzony został do realizacji harmonogram zadań. (...) Większość ministerstw i urzędów centralnych przystąpiła do jego realizacji dopiero po tym terminie. Dlatego też praktyczna realizacja zadań przesunęła się w czasie, tj. na 2000 r., a kontynuacja niektórych z nich przebiegać będzie także w roku 2001. (...)

Ad 1.

Pomoc społeczna udzielana jest w oparciu o przepisy ustawy o pomocy społecznej z dnia 29 listopada 1990 roku osobom i rodzinom z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, potrzeby ochrony macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo-
-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizmu lub narkomanii, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, klęski żywiołowej lub ekologicznej (art. 3 ustawy o pomocy społecznej).

Z mocy ustawy pomoc społeczna zajmuje się zatem w szczególny sposób przypadkami dotyczącymi pomocy osobom dotkniętym skutkami niepełnosprawności, zwracając uwagę na możliwość jednoczesnego wystąpienia innych przywołanych okoliczności i zgodnie z duchem ustawowych przepisów oraz w zakresie przewidzianych prawem możliwości podejmuje wszelkie wysiłki, aby zapewnić jak najlepszą realizację zadań wynikających z mocy obowiązującego prawa.

(...) Osoby niepełnosprawne mają prawo do następujących świadczeń z pomocy społecznej:

• renta socjalna,
• zasiłek stały,
• zasiłek stały wyrównawczy,
• dodatek do ww. rodzajów świadczeń (o charakterze pielęgnacyjnym),
• opłacanie przez pomoc społeczną składki na ubezpieczenie społeczne i/lub zdrowotne,
• zasiłek na dofinansowanie kosztów utrzymania dziecka niepełnosprawnego w rodzinie zastępczej,
• zasiłek okresowy.

Osoby te mogą również korzystać z usług socjalno-bytowych i integracyjnych w ośrodkach wsparcia, w tym w dziennych domach pomocy społecznej, środowiskowych domach pomocy społecznej dla osób chorych psychicznie, w mieszkaniach chronionych lub z usług całodobowych placówek pomocy społecznej (domów pomocy społecznej, placówek opiekuńczo-wychowawczych). (...)

Należy przy tym zwrócić uwagę na to, iż dzięki rozstrzygnięciom prawnym wprowadzonym ustawą z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, w ustawie o pomocy społecznej znalazły się przepisy adresowane w szczególny sposób do osób z zaburzeniami psychicznymi. Stwarzają one formalno-prawne warunki na zbudowanie środowiskowego systemu wsparcia w samodzielnej egzystencji osób z zaburzeniami psychicznymi. Na system ten składają się usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze świadczone przez pomoc społeczną, organizacje pozarządowe i inne instytucje. (...)

Ponadto należy zaznaczyć, że w 1997 roku pod egidą Fundacji Rozwoju Polityki Społecznej realizowano pilotażowy program: "System Opieki Komunalnej". Idea programu polegała na zintegrowaniu opieki medycznej i socjalnej, co umożliwiło lepsze i bardziej efektywne zaspokajanie potrzeb w tym zakresie. Program miał być wdrożony w życie poprzez stworzenie Centrów Usług Socjalnych (CUS).

(...) Idea CUS polega również na założeniu, aby każda osoba mająca jakikolwiek problem, czy to natury medycznej, psychologicznej czy też socjalnej, trafiła w jedno określone miejsce, przeświadczona, że właśnie w tym miejscu otrzyma pomoc adekwatną do jej potrzeb i oczekiwań, nawet tych jeszcze nieuświadomionych. A takiej pomocy może udzielić tylko zespół dobrze współpracujących profesjonalistów.

Ad 2.

W ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.), która weszła w życie od 1 stycznia 1998 r., zostały zachowane i uzupełnione dotychczas stosowane i sprawdzone w praktyce mechanizmy wyrównywania szans osób niepełnosprawnych w społeczeństwie, szczególnie z uwzględnieniem środków i instrumentów wspierania aktywności zawodowej tych osób i ich pozycji na rynku pracy.

Rozwiązania przyjęte w ustawie dają pracodawcom możliwość uzyskania zwrotu kosztów poniesionych w związku z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych. Przepis art. 26 ww. ustawy dotyczy wszystkich pracodawców - bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników. Pracodawca, który zatrudni przez okres co najmniej 54 miesięcy osoby niepełnosprawne bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu, skierowane do pracy przez rejonowy urząd pracy, może otrzymać ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zwrot kosztów. (...)

Aby zatrudnianiem osób niepełnosprawnych zainteresować pracodawców prowadzących małe zakłady pracy lub mogących zaoferować osobom niepełnosprawnym sezonowe lub krótkotrwałe zatrudnienie - przepis art. 27 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. oferuje im zwrot części wynagrodzenia osób niepełnosprawnych także w przypadku, gdy pracodawca nie może się zobowiązać do zatrudniania osoby niepełnosprawnej przez okres co najmniej 54 miesięcy.

Istotnym mechanizmem stymulującym zatrudnienie osób niepełnosprawnych jest podnoszenie kwalifikacji osób bezrobotnych i poszukujących pracy w celu poprawienia ich pozycji na rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem przekwalifikowań pracowników zakładów restrukturyzowanych, upadających lub będących w likwidacji.

Dlatego też formą pomocy adresowanej bezpośrednio do osób niepełnosprawnych jest system szkoleń dla osób nieposiadających kwalifikacji lub stojących przed koniecznością zmiany kwalifikacji w związku z brakiem propozycji zatrudnienia, również dla osób, które utraciły zdolność do pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie, a także w celu podwyższenia dotychczasowych kwalifikacji zawodowych tych osób lub zwiększenia ich aktywności zawodowej.

Z możliwości bezpłatnego szkolenia lub przekwalifikowania (finansowanego w całości ze środków PFRON) mogą korzystać osoby bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu, osoby niepełnosprawne będące w okresie wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy, jak również osoby z rentą szkoleniową przyznaną przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Szkolenie osób niepełnosprawnych może być organizowane także przez pracodawcę, na wniosek którego poniesione koszty szkolenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych mogą być zrefundowane w określonej ustawą wysokości ze środków PFRON.

Dla osób niepełnosprawnych, które wymagają specjalistycznego programu szkolenia oraz rehabilitacji leczniczej i społecznej, przewiduje się kierowanie ich przez odpowiednie służby na szkolenie do specjalistycznego ośrodka szkoleniowo-rehabilitacyjnego, tworzonego przez starostę lub marszałka województwa. (...)

Wychodząc naprzeciw samorządom lokalnym, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych opracował "Modelowy program działań na rzecz osób niepełnosprawnych w samorządzie - DOMINO" oraz "Pilotażowy Program DOMINO", które będą pomocne w opracowywaniu własnych, lokalnych strategii postępowania. (...)

Program ten zawiera konkretne wskazówki i metody ustalania przesłanek wyjściowych, opisuje zasady konstruowania programów lokalnych, porusza sprawy związane z ich finansowaniem.

Ad 3.

(...) Pracodawcy posiadający status zakładu pracy chronionej muszą - zgodnie z wymogami ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. - zapewnić swoim niepełnosprawnym pracownikom pracę w odpowiednich warunkach, a obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład muszą być dostosowane do potrzeb wynikających z niepełnosprawności pracowników. Spełnienie tego wymogu - podobnie jak warunki pracy i prawidłowość wywiązywania się pracodawcy z zobowiązań wynikających z kodeksu pracy - kontroluje Państwowa Inspekcja Pracy.

Podkreślenia wymaga również fakt, że zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1999 r. Nr 3, poz. 22), pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej dysponuje środkami finansowymi m.in. na przygotowanie, a także odtworzenie utraconych albo zniszczonych na skutek zdarzeń losowych stanowisk pracy, dostosowanie (oprzyrządowanie) maszyn i urządzeń do indywidualnych potrzeb osób niepełnosprawnych, zakup nowych maszyn i urządzeń mający na celu unowocześnienie stanowiska pracy, poprawę warunków pracy, zmniejszenie wysiłku osoby niepełnosprawnej przy wykonywaniu pracy. (...)

Proces kształtowania odpowiednich warunków pracy osób niepełnosprawnych w zakładach pracy chronionej jest - w ramach nadzoru merytorycznego - uważnie śledzony w ramach współpracy Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych z Państwową Inspekcją Pracy. W przypadku sygnalizowanych nieprawidłowości uruchamiane są kontrole oraz - w razie potrzeby - postępowanie administracyjne.

Ad 4.

W celu umożliwienia pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym prowadzone są działania zmierzające do likwidacji różnego typu barier funkcjonalnych. (...)

Wiele działań związanych z likwidacją barier architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, w komunikowaniu się i technicznych dofinansowanych jest - stosownie do postanowień art. 47 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Szczegółowe zasady udzielania dofinansowania na likwidację barier architektonicznych, urbanistycznych i w komunikowaniu się określone zostały w uchwałach Zarządu PFRON. (...)

Szeroki zakres pomocy dla osób niepełnosprawnych udzielany jest osobom niepełnosprawnym (o różnych schorzeniach) w ramach programu celowego Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych p.n. "DROGOWSKAZ", który obejmuje cztery obszary, tj.:

• pomoc w zaopatrzeniu w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze i lecznicze środki techniczne,
• pomoc w zakupie sprzętu komputerowego (dla osób z brakiem lub znacznym niedowładem obu kończyn górnych),
• pomoc w zakupie wózków inwalidzkich o napędzie elektrycznym (dla osób, u których dysfunkcja jednej lub obu kończyn dolnych z jednoczesną dysfunkcją jednej lub obu kończyn górnych uniemożliwia poruszanie się na wózku inwalidzkim o napędzie ręcznym),
• finansowanie szkoleń z zakresu nauki języka migowego (m.in. dla pracowników instytucji, gdzie znajomość języka migowego potrzebna jest w pracy zawodowej w kontaktach z osobami z uszkodzeniem narządu słuchu, dla rodziców dzieci z uszkodzeniem narządu słuchu).

Stworzenie systemu pomocy osobom niesłyszącym w likwidowaniu barier w komunikowaniu się z otoczeniem jest celem programu p.n. "Tłumacz dla niesłyszącego - program dofinansowania usług tłumaczy języka migowego". W ramach tego programu ze środków PFRON finansowane są koszty usług wykonywanych przez tłumaczy języka migowego. (...)

Praktyczne działania dotyczące stwarzania ułatwień transportowych osobom niepełnosprawnym podejmują bezpośrednio przewoźnicy publiczni, którzy są realizatorami i inwestorami konkretnych przedsięwzięć, zarówno w zakresie infrastruktury, jak i taboru, odpowiadających potrzebom i możliwościom osób niepełnosprawnych.

W szczególności realizację zadań związanych z ułatwieniami systemowymi w transporcie podejmuje Przedsiębiorstwo Państwowe PKP, które przyjęło zasadę, że likwidacja barier architektonicznych powinna mieć miejsce podczas modernizacji lub budowy nowych obiektów kolejowych. Również przy zakupach i modernizacji taboru kolejowego do przewozu podróżnych. Przedsiębiorstwo PKP uwzględnia potrzeby osób poruszających się na wózkach inwalidzkich.

Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej opracowuje dokument programowy p.n. "Polityka transportowa państwa na lata 2000-2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju", w którym ujęte zostaną zagadnienia związane z dostosowaniem transportu dla osób niepełnosprawnych.

Natomiast jednostki prowadzące rehabilitację zawodową, leczniczą i społeczną osób niepełnosprawnych, które dla potrzeb przewożenia tych osób (a w szczególności poruszających się na wózkach inwalidzkich) muszą dokonać zakupu odpowiednio przystosowanego środka transportu, mogą uzyskać dofinansowanie na ten cel ze środków PFRON.

Ad 5.

Reforma systemu ubezpieczeń społecznych zapoczątkowana w latach 90. zmierzała do ograniczenia roli dotychczasowego orzecznictwa do orzekania o niezdolności do pracy i ustalenia związanych z niezdolnością do pracy uprawnień rentowych. (...)

System określający niezdolność do pracy pozostał w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i realizowany jest przez lekarzy orzeczników, którzy jednoosobowo wydają orzeczenia o niezdolności do pracy, będące jednym z podstawowych warunków do wydania decyzji przez organ rentowy o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia rentowego. (...)

Natomiast dla celów pozaubezpieczeniowych orzekanie o stopniu niepełnosprawności realizują - od 1 stycznia 1999 r. - powiatowe zespoły ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności - jako organ pierwszej instancji i wojewódzkie zespoły - jako organ drugiej instancji. W okresie od 01.09.1997 r. do końca 1998 r. funkcje te pełniły odpowiednio: wojewódzkie i krajowy zespół ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności. Zadaniem ww. zespołów jest określenie stopnia naruszenia sprawności organizmu i konsekwencji tego stanu dla możliwości podjęcia pracy, pełnienia ról społecznych, jakie każdy człowiek pełni stosownie do wieku, płci, uwarunkowań społecznych, kulturowych itp. oraz ograniczeń w samodzielnej egzystencji. (...)

Wydane zostały i są modyfikowane jednolite procedury i standardy postępowania przy orzekaniu o stopniu niepełnosprawności.

Ponadto na mocy ww. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. została powołana Krajowa Rada Konsultacyjna ds. Osób Niepełnosprawnych, co umożliwia stały kontakt reprezentantów środowisk osób niepełnosprawnych z Pełnomocnikiem Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych oraz przedstawicielami organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego.

W skład Rady wchodzi m.in. piętnastu przedstawicieli organizacji samorządowych, w tym pięciu przedstawicieli pracodawców.

Do zadań Rady należy m.in. inspirowanie przedsięwzięć i inicjowanie rozwiązań na rzecz osób niepełnosprawnych, opiniowanie założeń polityki zatrudnienia, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych oraz projektów aktów prawnych dotyczących problematyki osób niepełnosprawnych. Ponadto Rada opiniuje sprawozdania z działalności PFRON.

Rada stanowi organ doradczy Pełnomocnika, który zastąpił wcześniej funkcjonujące - na zasadzie porozumień - Zespoły: Związkowo-Rządowy i Konsultacyjny.

W związku z koniecznością zapewnienia wszystkim osobom niepełnosprawnym równego dostępu do rehabilitacji społecznej, od 1 stycznia 2000 r. wprowadzone zostały przez Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych "Standardy w zakresie organizowania turnusów rehabilitacyjnych przy udziale środków PFRON oraz kierowania osób niepełnosprawnych do uczestnictwa w tych turnusach". Stosownie do zawartych w nich zapisów, dofinansowanie do uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym mogą otrzymać indywidualne osoby niepełnosprawne. Zgodnie ze "Standardami...", stowarzyszenia, o ile są organizatorami turnusów rehabilitacyjnych, mogą pośredniczyć w składaniu przez osoby niepełnosprawne w powiatowych centrach pomocy rodzinie wniosków o uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym. (...)

Ad 6.

Siedziba ministerstwa przy ul. Nowogrodzkiej 1/3/5 została przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych zarówno w zakresie dostępu z zewnątrz, jak i komunikacji wewnętrznej. Również dostosowane zostały pomieszczenia higieniczno-sanitarne. Ministerstwo użytkuje ponadto, na zasadach wynajmu, pomieszczenia w budynku przy ul. Gałczyńskiego 4, który jest w pełni dostosowany, co zapewnia dostęp do Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Natomiast w budynku przy ul. Limanowskiego dla osób niepełnosprawnych jest dostosowany jedynie parter. Należy jednak pokreślić, że służby zlokalizowane w tym budynku nie mają bezpośredniego kontaktu z interesantami z zewnątrz.

Ad 7.

Ministerstwo posiada informację o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych na podstawie zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego, w którym nie są zawarte szczegółowe informacje o rodzaju niepełnosprawności.

W latach 1994-1996 zatrudnionych było 10 osób niepełnosprawnych, w 1997 r. - 12, 1998 r. - 15, 1999 r. - 13, a obecnie 12.

Pełnomocnik ds. Osób Niepełnosprawnych

Joanna Staręga-Piasek

Ministerstwo Sprawiedliwości

Do Ministra Sprawiedliwości

Lecha Kaczyńskiego

W 1993 r. Rada Ministrów zaakceptowała Państwowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Ich Integracji ze Społeczeństwem. W związku z opracowaniem Raportu Niepełnosprawni - normalna sprawa, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji uprzejmie prosi Pana Ministra o poinformowanie, czy i w jakim zakresie wypełniono zadania, jakie zostały przyjęte dla resortu, którym Pan kieruje.

1. Czy zakończono przegląd budynków sądów i prokuratur dla stopniowego ograniczenia i usuwania barier architektonicznych (podjazdy, drzwi, windy, sanitariaty itp.), jakie jeszcze istnieją? Jeżeli tak, uprzejmie prosimy o kopię wyników tego przeglądu.
2. W ilu budynkach sądów i prokuratur usunięto bariery architektoniczne w ostatnich trzech latach? W ilu budynkach bariery jeszcze nie zostały usunięte?
3. Czy zwiększono zatrudnienie osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z uszkodzeniem narządu ruchu, w jednostkach organizacyjnych resortu? Podać liczby w poszczególnych latach (od 1994 r.).
4. Czy w aresztach śledczych i zakładach karnych oraz w zakładach poprawczych zapewniono osobom niepełnosprawnym odpowiednie do ich rodzaju i stopnia niesprawności warunki pobytu, rehabilitacji i przygotowania dla zawodu? Jakie działania podjęto w ostatnich trzech latach w tym zakresie?
5. W ilu budynkach należących do resortu usunięto bariery architektoniczne w ostatnich trzech latach? W ilu budynkach bariery jeszcze nie zostały usunięte?

W odpowiedzi ministerstwa sprawiedliwości czytamy m.in.

Uprzejmie informujemy, że jednostki podległe Ministerstwu Sprawiedliwości wykonały wiele prac związanych z usuwaniem barier architektonicznych w istniejących obiektach resortu w kolejnych latach począwszy od 1995 r.

W okresie ostatnich trzech lat dokonano usunięcia barier architektonicznych w obiektach 22 sądów i 8 prokuratur przy udziale finansowym Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, a mianowicie:

W 1997 roku usunięto bariery architektoniczne w 7 obiektach sądów okręgowych, w 3 obiektach sądów rejonowych, w 5 obiektach prokuratur okręgowych i w 1 obiekcie prokuratury rejonowej.

W 1998 roku usunięto bariery architektoniczne w 2 obiektach sądów rejonowych.

W 1999 roku usunięto bariery architektoniczne w 2 obiektach sądów okręgowych, w 8 obiektach sądów rejonowych, w 2 obiektach prokuratur rejonowych.

Ponadto, w tych latach, resort sprawiedliwości w ramach prac adaptacyjnych i modernizacyjnych (tylko ze środków własnych) zlikwidował bariery architektoniczne w 63 obiektach, a w roku 2000 planuje się usunięcie barier architektonicznych w 27 obiektach.

Potrzeby resortu w zakresie likwidacji barier architektonicznych dla budynków sądów i prokuratur są nadal duże z uwagi na fakt, że jednostki resortu sprawiedliwości w większości przypadków zlokalizowane są w obiektach wybudowanych przed 1995 r., a bardzo często w znacznie starszych budynkach, niedostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Należy zaznaczyć, że jednostki resortu sprawiedliwości zlokalizowane są również w zabytkowych obiektach, będących pod ochroną Konserwatora Zabytków, gdzie wprowadzenie zmian celem zrealizowania usunięcia barier architektonicznych (instalacja dźwigu, podjazdy, pochylnie, wejścia, pomieszczenia sanitarno--higieniczne) napotyka znaczne trudności i ograniczenia, pokonanie których wiąże się z ponoszeniem znacznych dodatkowych kosztów. Niejednokrotnie usunięcie barier architektonicznych w pełnym zakresie okazuje się niemożliwe ze względów technicznych. W istniejących budynkach usuwanie barier architektonicznych następuje w miarę posiadanych bardzo ograniczonych środków finansowych. Nowo budowane obiekty są realizowane bez barier architektonicznych z przystosowaniem dla osób niepełnosprawnych zgodnie z obowiązującymi przepisami.

W zakładach poprawczych, gdzie przebywają niepełnosprawni nieletni wychowankowie, zapewniono odpowiednie, w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności, warunki pobytu, rehabilitacji i przygotowania do zawodu. Systematyczne remonty i prace modernizacyjne zakładów poprawczych uwzględniają polepszenie i poprawę warunków pobytu niepełnosprawnych wychowanków.

Aktualnie funkcjonują:

• 3 zakłady poprawcze realizujące program resocjalizacyjno-rewalidacyjny dla chłopców upośledzonych w stopniu lekkim,
• 1 zakład poprawczy realizujący program resocjalizacyjno-terapeutyczny dla chłopców upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim z zaburzeniami organicznymi,
• 1 zakład poprawczy realizujący program resocjalizacyjno-terapeutyczny dla chłopców uzależnionych od środków odurzających i psychotropowych oraz nosicieli wirusa HIV.
• Zatrudnienie osób niepełnosprawnych (z uszkodzeniem narządu ruchu) w resorcie sprawiedliwości przedstawia się następująco:
• sądownictwo: w 1994 r. 23 osoby, w 1995 r. 28 osób, w 1996 r. 32 osoby, w 1997 r. 41 osób, w 1998 r. 39 osób, w 1999 r. 44 osoby, w 2000 r. 44 osoby;
• prokuratury: w 1994 r. 15 osób, w 1995 r. 22 osoby, w 1996 r. 33 osoby, w 1997 r. 26 osób, w 1997 r. 25 osób, w 1999 r. 22 osoby, w 2000 r. 22 osoby.

W aresztach śledczych i zakładach karnych podejmuje się szereg działań zapewniających osobom niepełnosprawnym odpowiednie do ich rodzaju i stopnia niesprawności warunki pobytu, rehabilitacji i przygotowania do zawodu.

W latach od 1995 do 1999 r. było wykonane szereg prac i działań na rzecz osób niepełnosprawnych z uwzględnieniem konieczności usunięcia barier architektonicznych dla osób osadzonych, jak i odwiedzających. W zakładach karnych i aresztach śledczych zrealizowano w tym czasie 11 podjazdów do budynków i pawilonów, adaptowano 8 łazienek i toalet, wykonano chodniki zewnętrzne wjazd i dojazd w ilości szt. 4, zaadaptowano dla niepełnosprawnych 2 cele mieszkalne i 1 windę w areszcie śledczym oraz przystosowano 1 pracownię komputerową. Nakłady finansowe z tym związane były pokrywane ze środków własnych więziennictwa.

Postępowanie z osobą niepełnosprawną w więziennictwie jest ukierunkowane na jej rehabilitację, przewiduje osadzenie jej w areszcie śledczym lub zakładzie karnym, w którym znajduje się specjalistyczna pracownia fizykoterapii, gdzie niepełnosprawny będzie miał zabezpieczoną odpowiednią opiekę specjalistyczną. Jeżeli wymaga tego stan zdrowia skazanego lub tymczasowo aresztowanego, umieszczony jest on w szpitalu więziennym. Obecnie więzienna służba zdrowia dysponuje 10 specjalistycznymi pracowniami fizykoterapii, gdzie wykonywane są różne zabiegi i ćwiczenia przy użyciu: diatermii, diadynamiki, lampy solux, lampy kwarcowej, jonoforezy, aparatu do parafiny, ultradźwięków, UGOL-u, cykloergometru, masażu wodnego, terapulsu, pulsatroniki, stymatu, parafinostatu, fotela do ćwiczeń stawu kolanowego, drabinek, kolumny do ćwiczeń oporowych, rotoru ręcznego i nożnego, aparatu do fizykoterapii. Od 1985 r. funkcjonuje 1 specjalistyczny oddział rehabilitacji ociemniałych w zakładzie karnym, dysponujący pracownią terapii zajęciowej i terapii ruchowej z dostosowanymi celami mieszkalnymi i łaźniami. Przygotowywane jest zorganizowanie pododdziałów rehabilitacji leczniczej w 2 szpitalach więziennych dla grupy 20 osób osadzonych niepełnosprawnych wymagających opieki całodobowej lub całodziennej.

p.o. Dyrektora Departamentu

Budżetu i Majątku Skarbu Państwa

Jan Paziewski

Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa

Do Ministra Ochrony Środowiska,

Zasobów Naturalnych i Leśnictwa

Antoniego Tokarczuka

W 1993 r. Rada Ministrów zaakceptowała Państwowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Ich Integracji ze Społeczeństwem W związku z opracowaniem Raportu Niepełnosprawni - normalna sprawa, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji uprzejmie prosi Pana Ministra o poinformowanie, czy i w jakim zakresie wypełniono zadania, jakie zostały przyjęte dla resortu, którym Pan kieruje.

1. Czy opracowano program edukacji ekologicznej osób niepełnosprawnych? (Jeżeli tak, to prosimy o jego kopię).
2. Czy włączono organizacje osób niepełnosprawnych do prac w grupach problemowych organizacji ekologicznych?
3. Ile zorganizowano tzw. "zielonych szkół" dla dzieci z terenów skażonych i zanieczyszczonych?
4. Czy organizuje się integracyjne forum ekologiczne dla młodzieży niepełnosprawnej (ile razy organizowano je w okresie ostatnich pięciu lat)?
5. Czy przystosowano budynki resortowe do możliwości komunikacji osób niepełnosprawnych? Jaki procent budynków jest nadal pozbawiony takiej możliwości?
6. Ile ośrodków naukowo-dydaktycznych w parkach narodowych przystosowano do zwiedzenia przez osoby niepełnosprawne?
7. Czy przygotowano "ścieżki dydaktyczne" dla osób niepełnosprawnych na terenie parków narodowych?
8. Czy zwiększono zatrudnienie osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z uszkodzeniem narządu ruchu, w jednostkach organizacyjnych resortu? Podać liczby w poszczególnych latach (od 1994 r.).
9. Jakie dodatkowe działania resort, którym Pan Minister kieruje, podjął w ostatnich trzech latach?

W odpowiedzi ministerstwa czytamy m.in.

Ad 1.

W latach 1994-2000 podejmowano w Ministerstwie kilkakrotnie opracowanie projektu Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej i Programu, w którym w ramach edukacji ekologicznej rodzin znalazłyby się działania z zakresu profilaktyki zdrowotnej i edukacji ekologicznej osób niepełnosprawnych. W 2000 roku w programie wykonawczym Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej przewidziano opracowanie specjalnego programu edukacji ekologicznej osób niepełnosprawnych.

Ad 2.

Istniejące od roku 1994 grupy problemowe miały zawsze charakter otwarty i były dostępne dla osób niepełnosprawnych, ale ich działalność nie budziła wielkiego zainteresowania organizacji osób niepełnosprawnych. Ministerstwo zapraszało do współpracy osoby i organizacje polecone przez Prezydenta Krajowej Rady Osób Niepełnosprawnych w celu konsultacji projektów działań zyskujących największe zainteresowanie organizacji osób niepełnosprawnych i ekspertów, a współpraca z tymi organizacjami ograniczała się w zasadzie do grup, tj. "Środowisko a zdrowie" czy "Rolnictwo ekologiczne". Aktualnie przy Ministerstwie Środowiska nie funkcjonują grupy problemowe organizacji ekologicznych, natomiast informacje o organizowanych spotkaniach tematycznych odbywających się w Ministerstwie umieszczone są na stronie internetowej MŚ i są dostępne dla wszystkich zainteresowanych w tym dla młodzieży i dorosłych ON (http://www.poe/materiały.shtml).

Ad 3.

W latach 1994-1998 "zielone szkoły" dla dzieci inicjowane przez organizacje ekologiczne z terenów zanieczyszczonych i skażonych były dofinansowywane przez Ministerstwo i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Organizowanie "zielonych szkół" nie leży od 1999 roku w kompetencji MŚ, lecz ministra edukacji narodowej.

Ad 4.

Pierwotna koncepcja "forum integracyjnego" została zmodyfikowana na rzecz "modelu integrującego" poprzez realizowanie zasady pełnej dostępności dla osób niepełnosprawnych imprez organizowanych i w plenerze, np. "Dni Ziemi", "Światowe Dni Ochrony Środowiska".

Ad 5.

Gmach Ministerstwa Środowiska jest przystosowany do możliwości komunikacyjnych osób niepełnosprawnych. Wejście główne do gmachu Ministerstwa posiada dodatkowe wyposażenie w postaci pochylni podjazdowej umożliwiającej poruszanie się wózków inwalidzkich. Pionowa komunikacja wewnętrzna może odbywać się z wykorzystaniem dźwigów osobowych z pełnym dostępem dla osób niepełnosprawnych. Przy różnicach poziomów występujących na niektórych korytarzach gmachu zastosowano pochylnie podjazdowe umożliwiające komunikację osobom niepełnosprawnym. Szczegółowe informacje nt. przystosowania budynków resortowych znajdują się w Sprawozdaniu z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych za lata 1997-2000 w resorcie środowiska.

Ad 6.

Szczegółowe informacje nt. przystosowania ośrodków naukowo-dydaktycznych w parkach narodowych znajdują się w Sprawozdaniu z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych za lata 1997-2000 w resorcie środowiska.

Ad 7.

Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się ponadto w Sprawozdaniu z działań w parkach narodowych w latach 1992-1997 w ramach rządowego Programu Działań na rzecz osób niepełnosprawnych i ich integracji ze społeczeństwem.

Ad 8.

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w latach 1994-2000 w Ministerstwie wraz z osobami zatrudnionymi na zlecenia dotyczyło:

rok - ilość osób niepełnosprawnych

1994 - 3,

1995 - 3

1996 - 5

1997 - 8

1998 - 5

1999 - 5

2000 - 3

Ministerstwo nie dysponuje informacjami o zmianach w ilości zatrudnionych osób niepełnosprawnych z uszkodzeniem narządu ruchu.

Ad 9.

Informacje na ten temat są zawarte w załącznikach. Do najważniejszych działań należą: rozszerzone funkcjonowanie poradni lekarskiej, gabinetu stomatologicznego, fizykoterapii i EKG na terenie Ministerstwa, oraz wprowadzenie od 2000 roku regularnych badań okresowych pracowników, przełamywanie barier w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych szczególnie na stanowiskach pracy biurowej i wszędzie, gdzie istnieją także możliwości, objęcie pomocą finansową rodzin pracowników i osób niepełnosprawnych, poprawa dostępu do urzędu.

Dyrektor Departamentu Polityki Ekologicznej
i Integracji Europejskiej Marek Sobiecki

Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej

Do Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej

Jerzego Widzyka

W 1993 r. Rada Ministrów zaakceptowała program działań na rzecz osób niepełnosprawnych i ich integracji ze społeczeństwem. W związku z opracowaniem Raportu Niepełnosprawni - normalna sprawa, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji uprzejmie prosi Pana Ministra o poinformowanie, czy i w jakim zakresie wypełniono zadania, jakie zostały przyjęte dla resortu, którym Pan kieruje.

1. Czy przystosowano budynki resortowe do możliwości komunikacji osób niepełnosprawnych? Jaki procent budynków jest nadal pozbawiony takiej możliwości?
2. Czy zwiększono zatrudnienie osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z uszkodzeniem narządu ruchu, w jednostkach organizacyjnych resortu? Podać liczby w poszczególnych latach (od 1994 r.).
3. Ile stanowisk pracy dostosowano do potrzeb pracowników niepełnosprawnych w ostatnich trzech latach? Jakie dodatkowe działania resort, którym Pan Minister kieruje, podjął w ostatnich trzech latach?

W odpowiedzi ministerstwa transportu i gospodarki morskiej czytamy m.in.

Uprzejmie informuję, że odpowiedzi na cztery szczegółowe pytania zawarte w piśmie zostaną przekazane w terminie późniejszym.

Zwłoka w przesłaniu odpowiedzi wynika z pewnych trudności pozyskania informacji dotyczących zatrudnienia osób niepełnosprawnych w znacznej liczbie jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez ministra transportu i gospodarki morskiej.

p.o. Zastępcy Dyrektora

Departamentu Polityki Transportowej

dr Jerzy Kleniewski

Ministerstwo Zdrowia

Do Ministra zdrowia

Grzegorza Opali

W 1993 r. Rada Ministrów zaakceptowała program działań na rzecz osób niepełnosprawnych i ich integracji ze społeczeństwem. W związku z opracowaniem Raportu Niepełnosprawni - normalna sprawa, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji uprzejmie prosi Pana Ministra o poinformowanie, czy i w jakim zakresie wypełniono zadania, jakie zostały przyjęte dla resortu, którym Pan kieruje.

1. Czy powołano do istnienia i jest prowadzona centralna jednostka badawczo-rozwojową w dziedzinie rehabilitacji medycznej, ze szczególnym uwzględnieniem rehabilitacji kardiologicznej, neurologicznej oraz pourazowych i neurogennych schorzeń układu ruchu, szczególnie para i tetraplegii?
2. Czy powołano centralną jednostkę szkoleniową i koordynującą zagadnienia medycyny uzdrowiskowej i czy nadal funkcjonuje?
3. Czy wytworzono system współpracy z organizacjami pozarządowymi centralnie podporządkowanymi i centralnie finansowymi? Podać przykłady.
4. W ilu budynkach należących do resortu usunięto bariery architektoniczne w ostatnich trzech latach? W ilu budynkach bariery jeszcze nie zostały usunięte?
5. Czy zwiększono zatrudnienie osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z uszkodzeniem narządu ruchu, w jednostkach organizacyjnych resortu? Podać liczby w poszczególnych latach (od 1994 r.).

Odpowiedzi nie udzielono, [przypis wydawcy]