„Integracja” w radiu

Kampanie społeczne są po to, by obalać stereotypy, by zwracać uwagę społeczeństwa na zagadnienia, które często są marginalizowane, by uczyć ludzi innego myślenia i pokazywać, że 2+2 nie zawsze równa się 4.

CV Kapitana Hooka i list motywacyjny Quasimodo w prasie, niewidoma Ania pracująca na w recepcji spotach telewizyjnych i Piotrek, który ma zero szans na znalezienie zatrudnienia mimo bardzo wysokich kwalifikacji - to główne narzędzia Kampanii "Sprawni w pracy" realizowanej z inicjatywy Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji od początku lutego 2005. Głównym celem Kampanii jest promocja zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zachęcenie pracodawców do zatrudniania niepełnosprawnych, a samych niepełnosprawnych do walki o realizację zawodową. Właśnie ta Kampania stała się punktem wyjścia audycji radiowych poświęconych problematyce zatrudnienia osób
niepełnosprawnych.

Informacje dotyczące kampanii "Sprawni w pracy"

Interesujące, że w trakcie zaledwie dwóch audycji, w których uczestniczył zespół Integracji 9 czerwca 2005 r. w I Programie Polskiego Radia i 16 maja w Radiu BIS, pojawiły się prawie wszystkie problemy osób niepełnosprawnych związane z rynkiem pracy. Audycje miały miejsce w nocy, co jednak nie odstraszyło słuchaczy, którzy telefonowali, aby przedstawić swoje problemy i przemyślenia. Przedstawiamy je Państwu wraz z próbą odpowiedzi, bądź naszym komentarzem:

"Szukałem informacji na temat zakładania własnej działalności gospodarczej - nikt nie był mi w stanie udzielić informacji o uprawnieniach osób niepełnosprawnych w tym zakresie"
Rzeczywiście nadal bardzo trudno jest dotrzeć do rzetelnych informacji o uprawnieniach osób niepełnosprawnych. Jest tak po części ze względu na zmienność i dużą komplikację prawa, po części ze względu na nadal za małą wagę przywiązywaną przez instytucje państwowe i samorządowe do informowania obywateli o ich uprawnieniach. W chwili obecnej informacji na ten temat powinny udzielać oddziały PFRON, szczególnie infolinia PFRON dla pracodawców. Takie informacje można także uzyskać w niektórych organizacjach pozarządowych. Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji wydało specjalną publikacje "Rozpoczynam własną działalność gospodarczą" kolportowaną bezpłatnie wśród osób niepełnosprawnych i instytucji wspierających te osoby. Publikacja dostępna jest w wersji elektronicznej na naszej stronie.

"W moim zakładzie pracy nie przestrzega się praw pracowniczych - co mogę zrobić"
Niestety w Polsce dość często łamane są prawa pracownicze. Dotyka to wszystkich grup pracowników, w tym osób niepełnosprawnych. W przypadku nieprawidłowości w tym zakresie możemy zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy - można złożyć zawiadomienie z zastrzeżeniem, by pracodawca nie poznał naszych personaliów. W oddziałach PIP można też otrzymać specjalistyczną poradę prawną w zakresie prawa pracy.
Zdarza się, że naruszenia prawa są na tyle duże, że PIP sugeruje wystąpienie przeciwko pracodawcy do sadu pracy. Wiele osób boi się tak radykalnych kroków, ale często nie ma innego wyjścia.

"Pracuję, jestem zadowolona, ale zarabiam połowę tego, co osoba pełnosprawna na moim stanowisku. Chętnie zrezygnowałabym z renty, by zarabiać godziwie. Szczególnie boli mnie to, że jest to firma państwowa..."
Jest rzeczą wielce niepokojącą, że utarło się wśród pracodawców postrzeganie osób niepełnosprawnych jako pracowników, którzy ze względu na pobierane świadczenia będą pracowali za symboliczne pieniądze. Jest to o niepokojące z kilku względów. Po pierwsze niedobrze jest, gdy osoba wykonująca sumiennie swoje obowiązki jest gorzej wynagradzana ze względu na fakt, że ma inne źródła dochodu, jest to poniżające i demotywujące. Po drugie - państwo wspiera prace osób niepełnosprawnych, by mogły one zrezygnować ze świadczeń rentowych - w sytuacji takiej, jak opisana powyżej, jest to niemożliwe. Dla nas taka postawa pracodawcy jest jawnie dyskryminująca - natomiast w Polsce nadal dość trudno dochodzić w sądzie swoich praw w tej materii.

"Chciałem pracować, ale podczas rozmów słyszałem często, że nie będę wyglądał dobrze. Że na danym stanowisku osoba niepełnosprawna się nie przyjmie. Uważam, że trzeba zmienić mentalność społeczeństwa."
Ciekawe, że jako społeczeństwo blisko 80 % Polaków uważa, że osoby niepełnosprawne mogą i powinny pracować. Jednocześnie, gdy dochodzi do rozmów z pracodawcami często okazuje się, że widoczna niepełnosprawność utrudnia zdobycie pracy. Warto się zastanowić, dlaczego tak jest. Panuje wielka niewiedza, często strach przed osobami niepełnosprawnymi. Większość osób posługuje się stereotypami, myśląc o osobach niepełnosprawnych, często stereotypami krzywdzącymi. Należy dążyć do zmian postaw w tym zakresie, należy edukować dzieci, rodziców, pracodawców, pracowników, polityków, urzędników - należy uświadomić wszystkim, że co siódmy Polak jest osobą niepełnosprawną. Że Polski jako kraju nie stać na izolacje osób niepełnosprawnych, szczególnie, że znaczna część osób niepełnosprawnych z powodzeniem może pracować.
Warto jednak pamiętać, że każdy medal ma dwie strony - z naszych kontaktów z pracodawcami wynika, że zdarzają się osoby niepełnosprawne, które przychodzą na rozmowy kwalifikacyjne całkowicie nieprzygotowane, nie potrafią zaprezentować swoich zalet, a uwypuklają swoje wady i dodatkowo zdarza się, że są nieodpowiednio ubrane. Pamiętajmy, że rozmowa kwalifikacyjna to szansa na zareklamowanie, ważne jest to, co mówimy oraz jak wyglądamy. Różne organizacje i instytucje, w tym nasze stowarzyszenie, prowadzą szkolenia dla osób poszukujących pracy - warto z nich skorzystać.

"Dla takich jak ja nie ma pracy. Mam podstawówkę, umiarkowany stopień niepełnosprawności - kto mnie przyjmie?..."
Fakt. Niestety badania pokazują, że osoby niepełnosprawne należą do relatywnie słabo wykształconych. Na obecnym rynku pracy coraz więcej rodzajów pracy wymaga wysokiego wykształcenia. Bez wykształcenia szanse na znalezienie pracy drastycznie maleją. Winę za braki w wykształceniu osób niepełnosprawnych ponoszą pewnie wszyscy. Państwo - nadal dużo szkół jest niedostosowanych a w stosunku do niepełnosprawnych dzieci stosuje się "taryfę ulgową" zamiast wspomóc ich naukę. Rodzice zbyt mało wymagają od swoich pociech i starają się je przede wszystkim chronić. Społeczeństwo - nie zauważa tego problemu. Sami niepełnosprawni nie zdają sobie sprawy z faktu, że bez edukacji nie ma szans na godne życie. Katalog zaniedbań jest zatrważająco długi.
Mądre przysłowie mówi, że "na naukę, nigdy nie jest za późno". Pamiętajmy, że istnieją Centra Kształcenia Ustawicznego, które umożliwiają osobom dorosłym uzupełnianie wykształcenia w formach szkolnych i pozaszkolnych, dzięki czemu osoby dorosłe rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, udoskonalają kwalifikacje zawodowe lub zdobywają nowy zawód. Warto też pamiętać o kursach doszkalających organizowanych przez Powiatowe Urzędy Pracy bądź organizacje pozarządowe.

"Moja siostra jest osobą niepełnosprawną - chce podjąć zatrudnienie, ale nie wie, czy może, nie wie też, czy pracodawca będzie miał jakieś korzyści z jej zatrudnienia."
Generalną zasadą jest, iż osoby niepełnosprawne mogą pracować, o ile pozwoli im na to lekarz medycyny pracy. Fakt posiadania orzeczenia o niepełnosprawności, bądź orzeczenia o niezdolności do pracy nie oznacza automatycznego wykluczenia z rynku pracy. Fakt podjęcia przez osoby pobierające renty z ZUS zatrudnienia nie jest automatycznie równoznaczny z zawieszeniem bądź odebraniem im prawa do świadczeń.

W Polsce istnieje system wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Pracodawcy - z wolnego rynku pracy - zatrudniający ponad 25 pracowników, powinni zatrudnić osoby niepełnosprawne bądź płacić kary na PFRON. Pracodawca który zatrudnił osobę niepełnosprawną może skorzystać ze wsparcia państwa. W tym z dofinansowania do wynagrodzenia, refundacji części składek ZUS, zwolnienia z wpłat na PFRON, zwrotu kosztów szkolenia i przystosowania stanowiska pracy. Niestety nadal mało pracodawców zdaje sobie sprawę jak korzystne może być zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Nasze stowarzyszenie stara się informować pracodawców o korzyściach i obowiązkach wynikłych z zatrudniania osób niepełnosprawnych. Informujemy poprzez stronę internetową, publikacje i działalność Centrum Informacyjnego.

"Kategorycznie nie może być tak, że osoby, które pracują, tracą rentę!"
Polska jest europejskim rekordzistą w ilości osób pobierających rentę i w wydatkach z budżetu na ten cel. W zasadzie trudno się dziwić osobom niepełnosprawnym, że wobec mizerii na rynku pracy i niskich zarobków wolą pobierać rentę niż podjąć ryzyko pracy. Szczególnie, że często oferuje się osobom niepełnosprawnym najniższe możliwe wynagrodzenie bez względu na pracę, jaką będą wykonywać. Tym niemniej celem wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest właśnie nakłonienie ich do aktywności w życiu. Praca ma być alternatywą do pozostawania biernym na "garnuszku państwa". W chwili obecnej to jeszcze słabo funkcjonuje - ale miejmy nadzieje, że osoby niepełnosprawne zajmą stosowne im miejsce w społeczeństwie jako aktywne i pracujące.

"Jestem osobą niewidomą, pracuję w szkole jako nauczyciel historii. W pracy odnoszę sukcesy, daje mi ona satysfakcję - fakt, iż nie widzę utrudnia mi pracę ale jej nie uniemożliwia."
To godny naśladowania przykład osoby która przełamała lęki, stereotypy i pomimo swojej niepełnosprawności jest cenionym pracownikiem. Przykład ten udowadnia także, że osoba niepełnosprawna może pracować i może czerpać ze swojej pracy satysfakcję i poczucie wartości. Tego właśnie życzymy wszystkim osobom niepełnosprawnym.

Opracowanie: Paulina Malinowska-Kowalczyk, Wojciech Piętka