WTZ-y po 13 latach działalności – relacja z seminarium

W dniach 23-24 czerwca 2005 r. w Warszawie odbywało się seminarium pt.: "Warsztaty Terapii Zajęciowej - diagnoza i perspektywy rozwoju" zorganizowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Celem seminarium była ewaluacja działalności Warsztatów Terapii Zajęciowej po 13 latach ich funkcjonowania oraz próba określenia perspektyw ich rozwoju. Merytoryczną przesłanką do dyskusji był wydany przez Fundusz "Raport z badania warsztatów terapii zajęciowej".

W seminarium wzięli udział organizatorzy warsztatów, ich pracownicy oraz instytucje i organizacje zainteresowane ich działalnością.

Otwierając seminarium Leszek S. Zieliński, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, nakreślił historię powstawania WTZ-ów w Polsce oraz zaznaczył konieczność ich ścisłej współpracy z Zakładami Aktywności Zawodowej. Natomiast Roman Sroczyński, Prezes Zarządu PFRON, mówił o konieczności dyskutowania o WTZ-ach, zachęcał do wymiany doświadczeń, również z zagranicą (korzystając z obecności gości z Niemiec) - poruszona została też kwestia finansowania i przyszłości warsztatów.

W trakcie seminarium odbyły się panele dyskusyjne, z czego na szczególną uwagę zasługuje wystąpienie dr. Jerzego Chorążuka - Konsultanta PFRON, który przedstawił "Raport z badania Warsztatów Terapii Zajęciowej".

Badanie przeprowadzone zostało w miesiącach marzec - lipiec 2004, za pomocą ankiet. Dużym sukcesem już na początku było zebranie danych ze wszystkich istniejących w Polsce WTZ-ów. Podstawowym pytaniem badawczym było: "Czym są w rzeczywistości WTZ-y po 13 latach ich działalności".
Uzyskane wyniki wskazują na to, że warsztaty terapii zajęciowej nie są, lub raczej, nie stały się wielofunkcyjnymi placówkami do rehabilitacji osób niepełnosprawnych z rożnymi dysfunkcjami, ale jednostkami o wysoce specjalistycznym ukierunkowaniu na jeden rodzaj niepełnosprawności. 61,6% uczestników warsztatów to osoby z upośledzeniem umysłowym, co w dużym stopniu warunkuje sposób pracy warsztatów. Z raportem w pełnej wersji zapoznać się można na stronie internetowej Ministrestwa Polityki Społecznej.

Dr Chorążuk podczas swojego wystąpienia skupił się - jak sam to nazwał - na dylematach, jakie towarzyszyły mu podczas badań i po ich zakończeniu. Nie zostały one zamieszczone w raporcie - są to typowe dylematy badacza, a nie oficjalne stanowisko PFRON-u. A oto najważniejsze z przedstawionych:

1. Ocena działania jest niejednoznaczna, ponieważ nie ma norm pozwalających na ujednolicenie miar i ocen zachodzących w WTZ-ach procesów rehabilitacji.
2. Nie mamy oceny pracy kadry.
3. 3316 pracowni funkcjonowało w badanych 507 WTZ-ach - to ogromna różnorodność wynikająca z braku standardów czy procedur mechanizmu tworzenia pracowni, nasuwa się pytanie, czy nie powinny być stworzone kategorie pracowni z nadzorem psychologiczno-pedagogicznym?
4. Być może powinno się zorganizować stałe doradztwo specjalistyczne, które jest przecież potrzebne WTZ-om. Dobrym pomysłem mogłoby się okazać stworzenie centralnej placówki/ośrodka doradztwa psychologicznego i określenie standardów pracy z uczestnikami (teraz jest 100 różnych form terapii), nie ma opieki czy nadzoru specjalistycznego nad działalnością dążącą do rehabilitacji społecznej. Nie ma więc stałego forum do wymiany myśli i doświadczeń dotyczących działalności WTZ-ów (co i jak robią inne warsztaty?, jakie stosują formy terapii?).
5. Kadra WTZ-ów to cała gama zawodów, tylko 45% pracowników ma wyższe wykształcenie - zatrudnionych jest tylko 160 psychologów, z czego tylko kilku na pełnym etacie. 
6. Nie ma jasno określonych zasad zakładania warsztatów, co zniechęca do tego wiele powiatów, pomimo 100% finansowania tej działalności.
7. Czy przypadkiem uniwersalne WTZ-y nie są pomyłką z punktu widzenia psychologicznego? - skoro każdy uczestnik wymaga indywidualnej i często zupełnie odmiennej od innych rehabilitacji.

Przedstawione przez badacza dylematy mogą z powodzeniem służyć za podsumowanie całego seminarium. A temat WTZ-ów jest kwestią wymagającą na pewno jeszcze przynajmniej kilku takich jak to spotkań.

Autor: Kamila Jarmołowska
Źródło: informacja własna