Audiodeskrypcja. Czy dla każdego?

Od kilku lat coraz więcej instytucji wdraża audiodeskrypcję. Jest to werbalny opis treści wizualnych, który ułatwia osobom niewidomym i słabowidzącym zrozumienie filmu czy odbiór dzieła sztuki. Mimo że w opisach zdarzają się luki, pojawiają się też sprzeczne opinie dotyczące ilości przekazywanych informacji, audiodeskrypcja znacznie ułatwia zorientowanie się w akcji.

„Niewdzięczni” niewidomi 

Bardzo mnie cieszy projekt „Opera dostępna dla osób niewidomych”, realizowany przez stowarzyszenie „De Facto”. Beneficjenci otrzymują płyty DVD z dziełami operowymi, zaopatrzone w audiodeskrypcję. Lektor czyta też polski tekst śpiewanych arii. Byłam na filmie, musicalu i spektaklu z audiodeskrypcją. W mojej okolicy nie ma niestety takich pokazów, lecz otrzymuję informacje o wydarzeniach z audiodeskrypcją organizowanych w różnych częściach kraju.

Zaobserwowałam, że wiele z nich odbywa się w tygodniu, w godzinach, w których większość ludzi jest w pracy. Odbieram to tak, jakby organizatorzy zakładali, że niewidomi są bierni zawodowo, nie mają nic do roboty i z radością pójdą do kina na jakikolwiek film. Organizator jednego z takich wydarzeń poprosił, bym pomogła mu w zrekrutowaniu uczestników. Powiedziałam, że przekażę informację, i zapytałam, dlaczego film jest we wtorek o 13.00. Pan bardzo się zdziwił, że nie wezmę na ten dzień urlopu i nie pojadę kilkadziesiąt kilometrów na seans dostosowany specjalnie dla niewidomych. Spotkałam się także z opinią, że skoro jakiś film lub spektakl jest z audiodeskrypcją, niewidomi powinni to docenić, być wdzięczni i tłumnie na niego pójść. Skoro nie lubię science fiction, dlaczego miałabym pójść na film z tego gatunku? Tylko dlatego, że ma audiodeskrypcję? Czy od pełnosprawnego widza oczekuje się, by poszedł do kina po to, by sprawić przyjemność reżyserowi lub pani w kasie?

Dostępność telewizji

Audiodeskrypcję mają też niektóre programy telewizyjne. Cieszy fakt, że jest ich coraz więcej. Niestety, osoba niewidoma nie na każdym telewizorze i dekoderze jest w stanie włączyć tę dodatkową ścieżkę dźwiękową. Jest to skomplikowane, uzależnione od dostawcy telewizji, a większość telewizorów i dekoderów nie ma udźwiękowionego menu.

Na etapie tworzenia przepisów dotyczących dostępności programów telewizyjnych postulowaliśmy, by audiodeskrypcja uruchamiała się automatycznie. Wyjaśnialiśmy, że osoba widząca bez problemu mogłaby ją wyłączyć, natomiast wielu niewidomych nie jest w stanie jej włączyć. Niestety, nasz postulat nie został uwzględniony. Audiodeskrypcja ma więc służyć niewidomym czy robi się ją tylko po to, by wszystko było zgodne z przepisami i zgadzał się wskaźnik procentowy dostosowanych programów telewizyjnych?

Niepokojący trend

Audiodeskrypcja powinna być uzupełnieniem, a nie zamiennikiem. Niestety, w niektórych muzeach, w których zastosowano to rozwiązanie, osoby niewidome nie mogą już dotykać mebli, rzeźb czy innych eksponatów, ewentualnie dostają ich trójwymiarowe rysunki, które dla wielu są niezrozumiałe. Niepokoi mnie ten trend. Opis słowny nie jest w stanie zastąpić wrażeń dotykowych. Jeśli miałabym wybierać między audiodeskrypcją a możliwością dotknięcia eksponatu, zdecydowanie wolałabym kontakt z przedmiotem.

Powszechnie uważa się, że audiodeskrypcja jest dla osób niewidomych. Jednak grupa odbiorców, którym ułatwia ona zrozumienie akcji, jest znacznie większa. Pozytywne opinie na jej temat słyszałam też od seniorów, osób z autyzmem i z niepełnosprawnością intelektualną. Warto o tym pamiętać na etapie planowania budżetu na wydarzenia kulturalne.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury

Artykuł pochodzi z numeru 5/2020 magazynu „Integracja”.

Zobacz, jak możesz otrzymać magazyn Integracja.

Sprawdź, jakie tematy poruszaliśmy w poprzednich numerach.