Zaburzenia psychiczne wśród dzieci i młodzieży pod lupą ekspertów. Raport Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym”

II edycja ogólnopolskiej konferencji organizowanej przez Koalicję „Na pomoc niesamodzielnym” pod nazwą „Opieka długoterminowa w Polsce - dzisiaj i jutro”, którą patronatem objął m.in. Rzecznik Praw Pacjenta, jest kontynuacją zapoczątkowanej w ubiegłym roku publicznej debaty o przyszłości opieki długoterminowej w Polsce. W związku z trwającą równolegle w Polsce debatą na temat zapaści psychiatrii dziecięcej i młodzieżowej, do listy najważniejszych wyzwań z punktu widzenia opieki nad potrzebującymi w Polsce, eksperci tegorocznego raportu nt. stanu opieki długoterminowej, dołączyli problemy osób z chorobami psychicznymi. Szczególną uwagę poświęcili dzieciom i młodzieży cierpiącym na schizofrenię.

Rekomendacje kierunków zmian przygotował zespół ekspertów pod kierunkiem prof. Piotra Błędowskiego ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

Statystyki mówią o ok. 400 tys. Polaków cierpiących na schizofrenię, jednak eksperci z zakresu psychiatrii alarmują, iż rzeczywista liczba chorych może być nawet 10-krotnie większa. Mówimy tu o osobach dotkniętych tą chorobą zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio. Osoby z tym najcięższym z zaburzeniem psychicznym, w najgorszych okresach przebiegu choroby, potrzebują wsparcia. Opiekę zazwyczaj sprawuje rodzina, gdyż choroba zaburza ich sprawność psychospołeczną, pogarsza stan zdrowia oraz może prowadzić do przedwczesnej śmierci. W grupie dzieci i młodzieży schizofrenia uważana jest za chorobę rzadką, jednak ma znaczący wpływ nie tylko na osoby, które doświadczają kryzysu, ale na całe rodziny, a nawet społeczność lokalną.

Smutny obraz opiekunów pacjentów chorych na schizofrenię 

Raport Koalicji wskazuje szereg obciążeń i kosztów, z którymi muszą mierzyć się opiekunowie chorych na schizofrenię. Z badań wynika, że 1/4 opiekunów osób chorych na schizofrenię była zmuszona zmniejszyć wymiar pracy o 1/3, co – w związku z kosztami towarzyszącymi leczeniu i opiece – może prowadzić do trudności materialnych. Wśród opiekunów odnotowuje się większy odsetek nieefektywnej obecności w pracy w porównaniu z osobami nie będącymi opiekunami (Kulik i wsp. 2019). 

- Kiedy myślimy o osobach niesamodzielnych, często na myśl przychodzą nam jedynie osoby starsze. Jednak wielu niesamodzielnych to dzieci i ludzie młodzi, którzy cierpią na zaburzenia psychiczne, w tym najcięższe z nich – schizofrenię. Ci młodzi pacjenci praktycznie nie funkcjonują w życiu społecznym, często wyłączani są z życia społecznego, a ciężar opieki spada przede wszystkim na członków rodziny chorego, która dźwiga materialne, emocjonalne i społeczne konsekwencje tej choroby – tłumaczy Tomasz Michałek, dyrektor biura Zarządu Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym”.

Ekspert: konieczne zmiany

Jak wynika z raportu, polska psychiatria musi się zmierzyć z szeregiem problemów strukturalnych, niskim poziomem kompetencji w zakresie psychiatrii lekarzy POZ, zdekapitalizowaną bazą materialną i niskim standardem wyposażenia, chronicznym niedofinansowaniem, trudną sytuacją finansową podmiotów leczniczych i zbyt niską (nieadekwatną w stosunku do kosztów) wyceną świadczeń. Poważnym problemem są również braki kadrowe i utrudniony dostęp do specjalistów. Ich częstym efektem jest brak ciągłości procesu leczenia. 

- Zapewnienie pomocy osobom z ciężkimi zaburzeniami psychicznymi to jedno z najważniejszych wyzwań stojących w tej chwili przed systemem ochrony zdrowia oraz opieki długoterminowej. Szczególnie obszar psychiatrii dziecięcej jest mocno zaniedbany. Poprawa dostępności do opieki psychiatrycznej, zapewnienie kompleksowości tej opieki, działania profilaktyczne, zapewnienie dostępności do innowacyjnych terapii lekowych to tylko niektóre elementy wymagające gruntownej reorganizacji. Do tego dochodzi kwestia zapewnienia niezbędnej opieki długoterminowej tej grupie chorych, a co za tym idzie konieczność wsparcia najbliższego otoczenia młodego pacjenta – podkreśla prof. Piotr Błędowski.

Autorzy raportu zaznaczają, że brak działań pozwalających na wsparcie młodych pacjentów psychiatrycznych w środowisku społecznym i edukacyjnym oraz ich opiekunów może prowadzić do bardzo wysokich kosztów, wykluczenia społecznego i edukacyjnego, a w przyszłości także zawodowego tej grupy chorych.

Pełną treść tegorocznego raportu można pobrać na stronie www.niesamodzielnym.pl.