Czy zakłady pracy chronionej mają przyszłość? Debata POPON

O 25 latach przemian na rynku pracy osób z niepełnosprawnością, ale także o wyzwaniach i teraźniejszości debatowano podczas konferencji online z okazji 25-lecia Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (POPON) 3 grudnia 2020 r.

Jak zauważył Krzysztof Kosiński, wiceprezes POPON, pierwsza ustawa w Polsce obejmująca zagadnienie zatrudnienia osób niepełnosprawnych pochodzi z 1991 r. 

- 26,8 proc. to wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Polsce, oznacza to, że pół miliona osób z tej grupy ma stałą pracę, ale wiele osób jest poza rynkiem pracy. Wciąż mam poczucie częstego zagubienia w systemie zatrudnienia, zarówno u pracodawców, jak i pracowników. Pytanie, jaką rolę powinniśmy spełniać wszyscy w tym systemie. Jak zatrudniać osoby z największymi potrzebami, a tym zatrudnionym zapewnić jak najlepsze warunki rozwoju  – zastanawiał się Robert Jagodziński, wiceprezes Fundacji Aktywnej Rehabilitacji (FAR).

Zwrócił uwagę, że dziś podstawowym instrumentem do oceny na rynku pracy to stopień i symbol niepełnosprawności, na podstawie których ustalany jest status osoby. 

Uwzględnić wszystkie strony

- Wydaje się, że to instrument niewystarczający, ale pytanie co w zamian. Mówimy o 25 latach doświadczeń i wydaje się, że te perspektywy mamy dobrze pomierzone. Jedna jest taka, że nigdy dość badań, pomiaru i oceny, ale wydaje mi się, że powinniśmy skorzystać z tego, co mamy. Alternatywą jest ocena stanu zdrowia, jego poziomu funkcjonowania z uwzględnieniem kompetencji i kwalifikacji i potrzeb. Jeśli uwzględnilibyśmy te wszystkie wymiary, to pytanie, jak powinien wyglądać format takiego orzeczenia – mówił Robert Jagodziński.

Tomasz Chudobski z  Federacji Przedsiębiorców Polskich zwrócił uwagę na konieczność objęcia wsparciem przez PFRON zatrudniania emerytów. 

- Parę lat temu wyłączono ich z tego systemu, co świadczy o jego niespójności i dyskryminacji tych osób z rynku pracy – zaznaczył.

Obecnie PFRON nie dofinansowuje pensji emeryta z niepełnosprawnością.

Jak uszyć system na miarę?

- Czy nie jest tak, że cały czas miotamy się pomiędzy ogólnością a szczegółowością systemu zatrudnienia. Jeśli chcemy mieć system szyty na miarę, to wiele instrumentów musi się na to przełożyć. Jak to połączyć – szczegółowość dla indywidualizacji i wsparcia oraz ogólność, by ułatwić zatrudnianie – zastanawiał się z kolei Krzysztof Kosiński.

Prowadząca debatę, Michalina Topolewska z Dziennika Gazeta Prawna zapytała o przyszłość rynku chronionego.

- Rynek pracy chronionej kurczy się, coraz więcej pracodawców traci ten status. Czy jest to nieuchronny proces, czy też powinien on zostać przerwany? – pytała dziennikarka.

Nowa formuła

Krzysztof Kosiński zauważył, że przez lata utrwaliło się przekonanie, że rynek chroniony jest zły, gdyż najłatwiej pokazać jest patologie, które zdarzają się wszędzie.

- Z nimi oczywiście trzeba walczyć. Są jednak dobre strony jak np. dostosowane normy czasu pracy, dostęp do rehabilitacji, pielęgniarki. Koncentracja osób niepełnosprawnych jest i dobra, i zła. Zakłady pracy chronionej na pewno wymagają zmiany, ale czy ich likwidacja jest dobra, bez dania czegoś w zamian? Wydaje się, że ta formuła już się dziś wyczerpała, ale trzeba przyjrzeć się, jakie instrumenty powinny trafić do przedsiębiorców w zamian – mówił.

- W 2013 r. 60 proc. pracowników z niepełnosprawnością pracowało w zakładach pracy chronionej, wg najnowszych danych tj. 40 proc. – więc jest duża zmiana – zauważył Robert Jagodziński.

Wśród najszybszych zmian, jakie powinny się dokonać, związanych także z pandemią, które są barierami na rynku pracy osób z niepełnosprawnością paneliści wymienili rozwiązania związane z zakładowym funduszem rehabilitacji, mniej sformalizowany dostęp do systemu SODiR w PFRON, czy przedłużenie zawieszonych postępowań sądowych pomiędzy pracodawcami a PFRON oraz większą elastyczność czasu pracy.

POPON obchodzi w tym roku 25-lecie swojej działalności.