Do 12 tys. euro za cofnięcie prawa do wcześniejszej emerytury

Polska będzie musiała zapłacić od ośmiu do dwunastu tysięcy euro odszkodowania dziesięciorgu polskim rodzicom, którym ZUS odebrał przyznane wcześniejsze emerytury z tytułu opieki nad chorym dzieckiem. Taki wyrok wydał Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Rzeszowski oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w 2001 r. na podstawie zaświadczeń lekarskich przyznał wcześniejszą emeryturę dziesięciorgu rodzicom stale opiekującym się chorymi dziećmi. Rok później odebrał im prawo do tego świadczenia – gdy główny lekarz orzecznik stwierdził, że na podstawie dokumentacji nie można uznać, że dziecko wymaga stałej opieki rodzica. Lekarz nie potwierdził także, że schorzenia dzieci można zaliczyć do chorób wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 15 maja 1989 r., na podstawie którego przyznawano wcześniejsze emerytury.

Albina Rusin, jedna z matek, które znalazły się w tej sytuacji, po przegranej w polskich sądach I i II instancji złożyła skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, który odmówił jej rozpatrzenia. Matka wniosła więc skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) w Strasburgu, zarzucając polskim władzom naruszenie art. 1 protokołu nr 1 do konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Przepis stanowi o prawie do poszanowania swego mienia oraz o tym, że nikogo nie można pozbawiać własności, chyba że przemawia za tym interes publiczny.

ETPC orzekł, że decyzja ZUS o cofnięciu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem naruszyła ten przepis, i zasądził na rzecz skarżących rodziców od 8 do 12 tys. euro odszkodowania. Wszystkie sprawy dotyczą decyzji tego samego rzeszowskiego oddziału Zakładu.

Trybunał podkreślił w uzasadnieniu wyroku, że zanim ZUS dostrzegł swój błąd, jego decyzja, m.in. dotycząca Albiny Rusin, pozostawała w mocy przez 11 miesięcy, przez kolejny rok sprawę rozpatrywały polskie sądy, a matka pozostawała bez żadnych świadczeń; rodzice po uzyskaniu wcześniejszej emerytury rezygnowali z pracy. W przypadkach, w których chodzi o podstawowe prawa człowieka, w tym prawo własności, władze publiczne muszą działać spójnie i szybko.

Dla ETPC miało także znaczenie to, że rodziny mieszkają w regionie zagrożonym wysokim bezrobociem, gdzie trudno jest o szybkie znalezienie pracy.

W Europejskim Trybunale znajduje się jeszcze ok. 120 podobnych spraw.