Świadczenie pielęgnacyjne już nie dla wszystkich

Świadczenie pielęgnacyjne głównie dla rodziców, za to w wyższej kwocie, dla pozostałych – nieco niższy specjalny zasiek opiekuńczy. Takie są założenia rządowej nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych. 11 października na posiedzeniu sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny odbyło się pierwsze czytanie projektu nowelizacji.

Obecnie najbliżsi, którzy rezygnują z pracy zarobkowej, by opiekować się niepełnosprawnym członkiem rodziny, uprawnieni są do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego. Od początku 2010 r. gwałtownie rośnie liczba osób ubiegających się o to świadczenie, m.in. przez wzgląd na zniesienie kryterium dochodowego. W 2011 r. liczba ta zwiększyła się o 100 proc. Wśród osób, które po 2010 r. uzyskały prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, aż 83 proc. to osoby inne niż rodzice dzieci z niepełnosprawnością.

„W tym znaczną część stanowią osoby nadużywające pomocy finansowej ze strony państwa” – czytamy w uzasadnieniu nowelizacji. „Zauważalna jest również postępująca tendencja do wyszukiwania przez osoby nieaktywne zawodowo osób niepełnosprawnych w swoich rodzinach jedynie w celu uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, bez faktycznego sprawowania opieki nad tą osobą” .

- Dochodzimy do pytania, czy te pieniądze rzeczywiście docierają do tych najbardziej potrzebujących? Czy uelastyczniając kryteria, nie spowodowaliśmy, że zaczynają po te pieniądze sięgać również ludzie, którzy nie powinni ich otrzymywać? Chodzi o ludzi, którzy de facto nie podjęli się tej trudnej, codziennej opieki nad osobą całkowicie niesamodzielną, które nawet mieszkają zupełnie gdzie indziej – powiedział nam Sławomir Piechota, przewodniczący sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. – To jest oczywiście bardzo trudne, żeby znowu usztywniając reguły, nie doprowadzić do sytuacji, że ludzie naprawdę potrzebujący będą mieli ograniczony dostęp do tych środków.

Zdaniem rządu, konieczne jest więc inne określenie warunków przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, by pieniądze trafiały do osób, które faktycznie opiekują się bliską osobą z niepełnosprawnością. Nowelizacja przewiduje, że możliwość ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne przysługiwać będzie w przypadku opieki nad osobą, której niepełnosprawność powstała do 18. lub 25. roku życia (w przypadku osób uczących się).

Specjalny zasiłek

Rząd proponuje, by kryterium dochodowe nie było brane pod uwagę w przypadku: rodziców dziecka z niepełnosprawnością, jego faktycznych opiekunów (czyli osób, które wystąpiły do sądu o jego przysposobienie) lub członków spokrewnionej z nim rodziny zastępczej, a także innych osób, na których ciąży obowiązek alimentacyjny (z wyjątkiem osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności). Świadczenie pielęgnacyjne miałoby także być na stałe podniesione z 520 zł do 620 zł plus składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe i zdrowotne.

Dla osób, które nie będą spełniać warunków określonych w nowych przepisach, a na których ciąży obowiązek alimentacyjny i otrzymywały dotychczas świadczenia pielęgnacyjne, rząd planuje wprowadzenie nowego świadczenia – specjalnego zasiłku opiekuńczego w kwocie 520 zł. Tu jednak obowiązywać będzie kryterium dochodowe, od listopada ma to być 623 zł na osobę w rodzinie. By utrudnić proceder wyszukiwania w rodzinie osób z niepełnosprawnością jedynie po to, by wziąć na nie świadczenie, bez zapewnienia przy tym opieki, wprowadzona ma być możliwość weryfikacji przyznanych świadczeń, np. przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Uszczelnianie systemu bierze się z oszczędności lub raczej zapobiegania skokowemu rośnięciu wydatków państwa. W 2011 r. na świadczenia pielęgnacyjne wydano 1,22 mld zł. Szacuje się, że przy obecnych przepisach w 2012 r. kwota ta wzrośnie do 1,73 mld zł, a w 2013 r. do 2,18 mld zł.

Proponowana nowelizacja spowoduje spadek tych wydatków do kwoty 1,56 mld zł w 2013 r. i 1,08 mld w 2014 r. Po wprowadzeniu nowych przepisów byłoby 191,5 tys. świadczeniobiorców (z tego 95 tys. pobierałoby świadczenie pielęgnacyjne na dzieci), a w 2014 r. – 125,7 tys. świadczeniobiorców (w tym 95 tys. osób pobierających świadczenie i 30,7 tys. osób pobierających specjalny zasiłek opiekuńczy). Kryteria się więc zacieśnią, jest jednak także nadzieja, że świadczenie pielęgnacyjne nie będzie już oznaczało zakazu pracy zarobkowej.

- Dla mnie ważne były dzisiaj słowa, które traktuję jako zobowiązanie, pana ministra Jacka Męciny, sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, że są prowadzone intensywne prace, będziemy oczekiwać efektu pewnie w ciągu kilku miesięcy, nad stworzeniem możliwości podejmowania określonych form pracy zwłaszcza przez rodziców dzieci niepełnosprawnych – powiedział nam po posiedzeniu Komisji Marek Plura, przewodniczący sejmowej Podkomisji Stałej ds. Osób Niepełnosprawnych.

– Pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego jest w tej chwili związane z niepodejmowaniem lub zaprzestaniem pracy. Uważam, że po pierwsze kaleczy to rodzinę, a po drugie – przysparza nam wydatków wspólnych, dlatego że tak naprawdę podopiecznym gminy, państwa staje się nie tylko dziecko, ale co najmniej jeden rodzic, a tak naprawdę i pozostali członkowie rodziny. Natomiast choćby sam fakt, że to świadczenie nie dorównuje dzisiaj nawet kwocie najniższej płacy krajowej, też powinien być mocną sugestią do tego, by dać rodzicom dzieci niepełnosprawnych możliwość pracy w elastycznym wymiarze, może w zakresie umowy o dzieło, zlecenia, pracy w niepełnym wymiarze czy w domu.

Projekt trafił do prac w Podkomisji Stałej ds. Osób Niepełnosprawnych. Zmiany miałyby wejść w życie już 1 stycznia 2013 r., prócz przepisów o wysokości świadczenia – te miałyby obowiązywać od 1 lipca 2013 r.