Strategie przetrwania. Sztuka osób z niepełnosprawnościami w czasach koronawirusa

Pandemia koronawirusa mocno uderzyła w sektor kultury. Odwołane zostały festiwale, spektakle teatralne, koncerty. Aktorzy i aktorki Teatru 21 – osoby z zespołem Downa i autyzmem – wykorzystali sytuację zamknięcia w domach, by opowiedzieć o swojej percepcji doświadczenia lockdownu z perspektywy artystów z niepełnosprawnościami. Ich prace możemy poznać dzięki projektowi „Strategie przetrwania” realizowanemu w ramach Centrum Sztuki Włączającej. 

„Strategie przetrwania” to projekt, który zrodził się w czasie pandemii jako swojego rodzaju reakcja obronna na zaistniałą sytuację. Aktorzy i aktorki Teatru 21 – osoby z zespołem Downa i autyzmem – z przyczyny pandemii zostali pozbawieni możliwości pracy w teatrze. 

- Między marcem a czerwcem 2020 roku próby Teatru 21 przeniosły się do Internetu. Raz w tygodniu prowadziliśmy z aktorami próby, które stanowiły możliwość kontaktu, rozmowy, krótkiego treningu aktorskiego, ale przede wszystkim stanowiły okazję do dzielenia się przemyśleniami dotyczącymi stanu izolacji. To na próbach aktorzy pokazywali pozostałej części zespołu efekty swojej pracy, a także przetwarzali nowe tematy i pomysły – mówi Justyna Sobczyk, reżyserka Teatru 21. 

Sztuka w domach

Pozbawieni możliwości artystycznej ekspresji na scenie, artyści z niepełnosprawnościami zrealizowali swoje autorskie działania we własnych domach. Sztuka okazała się dla artystów tytułową „strategią przetrwania” w czasie lockdownu. Dzieła powstałe w ramach projektu są zapisem indywidualnego, twórczego radzenia sobie z lękiem i stresem związanym z pandemią. „Strategie przetrwania” można określić jako swoiste archiwum prac, które przetwarzają doświadczenie izolacji. 

W ramach projektu zaprezentowane zostaną prace ósemki aktorów Teatru 21: Grzegorza Brandta, Mai Kowalczyk, Daniela Krajewskiego, Barbary Lityńskiej, Piotra Sakowskiego, Aleksandry Skotarek, Cecylii Sobolewskiej oraz Marty Stańczyk. Dzieła reprezentują różne formy artystycznej działalności – są to zarówno prace plastyczne, opowiadania, wiersze, bajka dla dzieci, pamiętniki, dzienniki, zdjęcia, krótkie filmy, zapisy snów jak również ambalaże czy autorskie choreografie. Zostały one w formie filmów zmontowane, przetworzone i przygotowane do prezentacji online przez artystów wideo – Magdalenę Łazarczyk i Łukasza Sosińskiego. 

- Kontakt z twórczością aktorów Teatru 21 jest fascynującą podróżą w nieznane nam obszary mniej skrępowanej wyobraźni, która jest odzwierciedleniem niezwykłej wrażliwości i ciekawości świata. Lockdown był i jest granicznym doświadczeniem dla wszystkich. Niezwykła swoboda aktorów w mówieniu o tym czasie uświadamia nam nasze nawyki i ograniczenia – relacjonują Magdalena Łazarczyk i Łukasz Sosiński, artyści wideo zaangażowani w projekcie.

Pierwszym filmem opublikowanym w ramach „Strategii przetrwania” jest „Piosenka” Mai Kowalczyk.

Kolejne dzieła aktorów i aktorek będą pojawiać się na stronie internetowej oraz na Facebooku Teatru 21 oraz FB do końca września. Wszystkie filmy posiadają tłumaczenie na polski język migowy oraz opatrzone są audiodeskrypcją. 

We wrześniu Magdalena Łazarczyk i Łukasz Sosiński przygotują wideoinstalację, która będzie miała charakter zmontowanego kolażu prac zespołu aktorskiego Teatru 21.

„Strategie przetrwania” to projekt inicjujący trzeci sezon Centrum Sztuki Włączającej, który odbywa się pod hasłem „Nie zostawiaj nikogo w tyle!”. Wezwanie to wyraża jedną z kluczowych idei zrównoważonego rozwoju „Konwencji o różnorodności biologicznej” (CBD), która w okresie pandemii i spowodowanego nią kryzysu ekonomicznego, uderzającego najbardziej w grupy objęte wykluczeniem społecznym, staje się niezwykle aktualna. W ramach kolejnego sezonu Centrum Sztuki Włączającej rozwijana będzie refleksja o polskim środowisku teatralnym w kontekście różnorodności. Jak idee sztuki inkluzywnej uczynić realnymi narzędziami do wprowadzania zmiany, która nie będzie zbiorem deklaracji na papierze, ale rzeczywistym procesem otwierania się na trwałą obecność osób z niepełnosprawnościami zarówno jako odbiorców sztuki, jak i jej pełnoprawnych twórców?

Program Centrum Sztuki Włączającej jest współfinansowany przez m.st. Warszawę.

Dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Kultura w sieci”.