Prezes PFRON: Wzmacniać poczucie bezpieczeństwa

Na pewno wystarczy środków PFRON na zaplanowane tegoroczne cele. Rekordowy budżet Funduszu pozwala także na specjalne wsparcie osób z niepełnosprawnością wynikające ze skutków pandemii COVID-19. To m.in. rekompensata wynikająca z zawieszenia działań placówek i zwiększone dofinansowanie wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnością – zapewnia Krzysztof Michałkiewicz, prezes Zarządu Funduszu.
 

Ewa Pawłowska, Tomasz Przybyszewski: PFRON dysponuje w tym roku rekordowym budżetem – po stronie wydatków to 6,3 mld zł. Jednak z powodu pandemii koronawirusa ma też wiele nowych pozycji, nieprzewidzianych wcześniej. Czy wystarczy pieniędzy na realizację zadań, które były planowane przed pandemią?

Krzysztof Michałkiewicz, Prezes Zarządu PFRON: W tym roku plan finansowy Funduszu zakłada znacząco większe niż w poprzednich latach wydatki przeznaczone zwłaszcza na wsparcie samorządów realizujących działania finansowane ze środków PFRON. Realizujemy założone działania, jednak liczymy się jednocześnie z tym, że wpływy do Funduszu będą mniejsze. Wiemy, że w okresie epidemii część pracodawców zawiesiła działalność, inni rozłożyli wpłaty na PFRON na raty. Przekażemy samorządom w ramach tzw. algorytmu ponad 1 mld 200 mln zł. Uruchomiliśmy też dwa ważne programy: „Aktywny samorząd” i „Wyrównywanie różnic między regionami”.

Łącznie do samorządów z budżetu PFRON przekazujemy w tym roku ponad 1,5 mld zł, by realizowały działania w sferze rehabilitacji zawodowej i społecznej osób z niepełnosprawnościami. Samorządy mają możliwość decydowania w kwestii tego, na co przeznaczą te środki. Mogą to być działania aktywizujące zawodowo i społecznie, dofinansowanie szkoleń, pomoc w rozpoczęciu działalności gospodarczej. Oczywiście środki PFRON przeznaczone są także na likwidowanie barier architektonicznych, zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne czy środki pomocnicze. Możliwości wsparcia mieszkańców z niepełnosprawnościami przez samorządy są bardzo duże, najwyższa w historii PFRON kwota przeznaczona na te cele będzie na pewno dobrze wykorzystana.

Jednym z nowych działań na czas pandemii jest wypłacanie 500 zł miesięcznie osobom z niepełnosprawnością, które na skutek zamknięcia placówek nie mogą korzystać z zajęć.

W okresie pandemii zależy nam na tym, aby wzmacniać poczucie bezpieczeństwa osób niepełnosprawnych, które z powodu pandemii utraciły możliwość korzystania z różnego rodzaju placówek rehabilitacyjnych. Dwa lata temu Rada Nadzorcza PFRON przygotowała program pomocy osobom niepełnosprawnym poszkodowanym w wyniku żywiołu, który obecnie rozszerzyła na sytuacje kryzysowe wywołane chorobami zakaźnymi. W ramach tego programu uruchomiliśmy dwa dodatkowe moduły.

Jeden z nich przewiduje wspomniane wsparcie finansowe w wysokości 500 zł miesięcznie. Dotyczy to tych osób, które korzystały ze wsparcia, rehabilitacji czy aktywizacji w różnego rodzaju placówkach, a one z powodu zagrożenia epidemicznego zawiesiły działalność. Chodzi m.in. o warsztaty terapii zajęciowej i środowiskowe domy samopomocy, a także placówki prowadzone przez organizacje pozarządowe w ramach projektów finansowanych ze środków PFRON, domy pomocy społecznej czy niektóre placówki wychowawcze.

Jak duże jest zainteresowanie tym działaniem?

Widzimy, że działanie spotyka się z dobrym przyjęciem. Po ogłoszeniu naboru infolinie Funduszu obsługiwały tysiąc dodatkowych zapytań dziennie. Od 10 kwietnia br. przyjmujemy wnioski drogą elektroniczną poprzez System Obsługi Wsparcia, tzw. SOW, w którym do tej pory [rozmowa odbyła się 30 kwietnia – przyp. red.] złożono ok. 30 tys. wniosków. Ponad 16 tys. z nich przeszło całą procedurę i zostało przekazane do PCPR-ów, bo to powiaty będą wypłacać pieniądze. Ponad połowa powiatów złożyła zapotrzebowanie, przekazaliśmy im pierwsze środki, więc te pieniądze powinny wkrótce trafić do osób z niepełnosprawnościami.

Czy jest określony termin, do którego to działanie będzie realizowane?

Powiaty mogą składać zapotrzebowanie do 15 września, natomiast osoby indywidualne mogą wnioskować do 4 września. Wsparcie w tej formie może być nawet trzymiesięczne i – co ważne – można złożyć wniosek także za marzec, jeśli placówka w tym czasie była już zamknięta. Warunkiem jego uzyskania jest wykazanie, że placówka była nieczynna przez pięć kolejnych dni roboczych.

PFRON wspiera też podczas pandemii organizacje pozarządowe realizujące projekty dofinansowane ze środków Funduszu. Na czym polegają najważniejsze ułatwienia?

Z powodu pandemii część działań zaplanowanych na marzec lub kończących się w tym miesiącu nie mogła dojść do skutku. Zależy nam na tym, aby rozpoczęte i realizowane projekty odbyły się, a osoby z niepełnosprawnościami mogły w nich uczestniczyć i korzystać z ich rezultatów. Umożliwiliśmy zatem ich realizację bądź rozliczenie w terminie późniejszym. Każdy przypadek traktujemy indywidualnie i z pełną otwartością.

Szanujemy naszych partnerów z III sektora, wiemy, że są ważni dla związanych z nimi osób niepełnosprawnych, dlatego chcemy ułatwić im przejście przez obecny trudny czas. Każdy projekt jest inny, różne są ich uwarunkowania, dlatego jesteśmy bardzo otwarci i zależy nam, aby realizatorzy projektów mogli dokończyć je w przyszłości. Część finansowanych przez PFRON wydarzeń została przeniesiona, a część odwołana, nierzadko w ostatniej chwili, podczas gdy koszty przygotowań zostały poniesione. Uwzględnimy w miarę możliwości te wszystkie okoliczności, które wystąpiły nie z winy organizatora.

Są też działania, które mają wesprzeć rynek pracy. Nastąpił m.in. wzrost kwot dofinansowań do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością. Czy to wystarczy, by nie było zwolnień?

W tym trudnym czasie zatrudnianie nowych pracowników odbywa się w bardzo ograniczonym zakresie. Tym bardziej zależy nam na utrzymaniu istniejących miejsc pracy i w większości udaje się je zachować. Pomogło w tym zwiększenie kwot dofinansowań – z 1800 zł do 1950 zł w przypadku znacznego stopnia niepełnosprawności oraz z 1125 zł do 1200 zł przy stopniu umiarkowanym.

Staraliśmy się zadbać przede wszystkim o te osoby, których zatrudnienie jest najtrudniejsze. Dlatego zwróciliśmy szczególną uwagę na pracowników ze schorzeniami specjalnymi: chorobami psychicznymi, niepełnosprawnością intelektualną, całościowymi zaburzeniami rozwojowymi, epilepsją, a także niewidomych. W przypadku osób ze schorzeniami specjalnymi z dotychczasowych dodatkowych 600 zł dofinansowanie wzrosło do 1200 zł przy stopniu znacznym i 900 zł przy stopniu umiarkowanym. Wierzymy, że to zabezpieczy interesy tych pracowników. Wesprze też pracodawców, którzy zatrudniając osoby z niepełnosprawnościami wykazują się jednocześnie społeczną odpowiedzialnością.

Czy wzrost kwot dofinansowań do wynagrodzeń ma na celu jedynie utrzymanie istniejących stanowisk pracy, czy ma też wpłynąć na wzrost liczby pracujących osób z niepełnosprawnością?

Należy podkreślić, że nowe, zwiększone kwoty dofinansowań zostały wprowadzone na stałe, a nie tylko na czas stanu epidemii. W obecnej sytuacji mają przede wszystkim wpłynąć na utrzymanie miejsc pracy. Liczymy jednak na to, że gdy sytuacja zacznie się normalizować i nastąpi odmrożenie gospodarki, będzie to miało pozytywny wpływ na zainteresowanie zatrudnianiem osób z niepełnosprawnościami i tworzeniem dla nich nowych miejsc pracy.

Kryzys wywołany koronawirusem może spowodować w Polsce zwiększenie poziomu bezrobocia, a to nie sprzyja szukaniu pracowników z niepełnosprawnością. Jak PFRON jest przygotowany na takie zmiany na rynku pracy?

Bacznie obserwujemy rozwój sytuacji na rynku pracy osób niepełnosprawnych. Nieco paradoksalnie, być może pandemia będzie miała pozytywny skutek w kontekście ich zatrudniania. Obecnie wiele osób pracuje zdalnie, prawdopodobnie ten trend utrzyma się w przyszłości. Większego znaczenia nabrała telepraca, będąca często optymalną propozycją dla osób z różnymi niepełnosprawnościami. To dla nich szansa, którą na pewno warto wykorzystać. Dzięki zwiększeniu kwot dofinansowań sprawiamy również, że zatrudnianie osób niepełnosprawnych jest łatwiejsze dla pracodawców, a – w konsekwencji – korzystne dla pracowników z niepełnosprawnościami.

Kryzys może też spowodować uszczuplenie budżetu PFRON w 2021 r. Czy może stać się tak, że samorządy i organizacje pozarządowe w przyszłym otrzymają roku mniej środków?

Na bieżąco monitorujemy sytuację finansową PFRON, również pod tym kątem. Dobry plan finansowy to także możliwości amortyzowania pewnych ryzyk. Staramy się wspierać pracodawców osób niepełnosprawnych. Jednocześnie dostrzegamy, że oprócz aktywizacji i rehabilitacji zawodowej osoby te potrzebują też innego rodzaju wsparcia, oferowanego przez samorządy i organizacje III sektora.

PFRON odpowiada za bardzo konkretne obszary wsparcia osób z niepełnosprawnościami i współpracy z ich partnerami w przestrzeni życia społecznego i zawodowego. Przede wszystkim wsłuchujemy się w głosy wspomnianych środowisk i rozwijamy wsparcie dla różnorodnych aktywności osób z niepełnosprawnościami.

Współpracujemy z Pełnomocnikiem Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, zwracamy uwagę na sposób komunikowania się z osobami niepełnosprawnymi, a także na innowacje, które mogą stanowić dla nich wsparcie.

Oprócz dofinansowania zatrudnienia i tworzenia miejsc pracy, PFRON działa na rzecz kompleksowego włączania osób z niepełnosprawnościami w życie społeczne. Chcemy wspierać inicjatywy i zwiększać dostępność rozwiązań, które pozwolą im żyć aktywnie i autonomicznie. Widzimy w tym wielką rolę dla samorządów i organizacji pozarządowych, które mogą liczyć na otwartość i współpracę z naszej strony.

Czyli nie powinno w przyszłym roku zabraknąć środków na wspieranie przez PFRON rehabilitacji społecznej?

Muszę tu podkreślić kwestię, która jest dla mnie szczególnie istotna. Cały czas wiele słyszymy, że ważną częścią aktywizacji osób z niepełnosprawnościami, budującą ich niezależność, jest aktywność zawodowa. Oczywiście tak, ale trzeba podkreślić, że niezwykle ważna jest także rehabilitacja społeczna. W związku z tym nie wyobrażam sobie, aby mogło zabraknąć środków na ten cel.

Pojawił się pomysł dowożenia w okresie społecznej kwarantanny najpotrzebniejszych zakupów osobom z niepełnosprawnością. Czy może Pan zdradzić więcej szczegółów?

Mówimy tutaj o dwóch pomysłach. Przede wszystkim drugi z modułów programu Rady Nadzorczej PFRON, o którym wspomniałem, daje możliwość dofinansowania różnych działań samorządów, mających pomóc osobom niepełnosprawnym podczas epidemii. To samorząd decyduje, czy i w jaki sposób chce udzielić pomocy. Znam przypadek, gdy burmistrz uruchomił szkolne kuchnie, w których gotowane są posiłki. Wolontariusze i żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej rozwożą je osobom starszym, z niepełnosprawnościami czy będącym w kwarantannie.

Samorząd może w ramach tego programu uzyskać refundację do 50 proc. kosztów realizowanego przez siebie dodatkowego wsparcia osób niepełnosprawnych w sytuacji epidemii, w kwocie do 100 tys. zł. To może być także bezpieczny transport osób z niepełnosprawnościami, zorganizowanie opieki zastępczej, dostarczanie zakupów lub działanie jak w powyższym przykładzie. Obserwujemy te inicjatywy i jeśli się sprawdzą, będziemy chcieli, aby były kontynuowane po zakończeniu stanu epidemii.

Na czym polega drugi z pomysłów?

Jesteśmy obecnie na etapie badania potrzeb dokonywania przez osoby z niepełnosprawnościami zakupów artykułów codziennego użytku przez internet. Sprawdzamy m.in., czy tam, gdzie mieszkają, mają dostęp do internetu i z jakich form zakupów korzystają.

Wspólnie z Pełnomocnikiem Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Pawłem Wdówikiem staramy się, aby realizowane przez nas wsparcie coraz lepiej odpowiadało potrzebom osób z niepełnosprawnościami. Opracowanie narzędzia do robienia zakupów online z dostawą do domu może być jednym z rozwiązań służących ułatwieniu codziennego funkcjonowania.

Bardzo dziękujemy za rozmowę.

Artykuł pochodzi z numeru 2/2020 magazynu „Integracja”.

Zobacz, jak możesz otrzymać magazyn Integracja.

Sprawdź, jakie tematy poruszaliśmy w poprzednich numerach (w dostępnych PDF-ach).