Powrót  
|
POLITYKI
PAŃSTW CZŁONKOWSKICH W DZIEDZINIE ZATRUDNIANIA OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Państwa Członkowskie, pomimo przekazania
części kompetencji (o których była mowa wyżej) na szczebel wspólnotowy,
są odpowiedzialne za kreowanie polityki i strategii zatrudniania osób
niepełnosprawnych. Dlatego też różnią się one istotnie zarówno w koncepcjach,
jak i konkretnych rozwiązaniach.
Wyraźnie można oddzielić dwie koncepcje zatrudniania osób niepełnosprawnych:
• system antydyskriminacyjny
• system skierowany do osób niepełnosprawnych, oparty na kwotach zatrudnienia
(system kwotowy).
System antydyskryminacyjny polega na tym, że każdy akt prawny zawiera
specjalny rozdział zakazujący dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.
Konsekwencją takiego podejścia jest nałożenie na pracodawcę obowiązku
dostosowania miejsca pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej (o ile
nie spowoduje to nadmiernych kosztów).
Wzorem systemu antydyskryminacyjnego jest Ustawa o Niepełnosprawnych
Amerykanach.
System kwotowy polega na obowiązku zatrudnienia określonej procentowo
liczby osób niepełnosprawnych. Wysokość kwot waha się od 2 do 7 %.
Zazwyczaj kwoty wprowadzane są specjalną ustawą o zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych, ustanawiającą specyficzne reguły w tym zakresie.
Wśród politycznych koncepcji osób niepełnosprawnych wymienia się również
podejście oparte na zachętach do zatrudnienia.
Zarówno podejście antydyskyiminacyjne, jak i system kwotowy związane
są ściśle z nałożeniem na pracodawcę konkretnych obowiązków. Zakresy
tych obowiązków, jak i prawne konsekwencje przewidziane w przypadku
ich nieprzestrzegania różnią się w obrębie Państw Członkowskich. Wśród
obowiązków należy wymienić: rehabilitację i szkolenie zawodowe oraz
wypłatę wynagrodzenia w razie choroby.
Istotnymi elementami polityki zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
są specjalne programy zatrudniania. Są one różnorodne, począwszy od
pomocy w zatrudnianiu na otwartym rynku pracy, a skończywszy na tworzeniu
specjalnych ośrodków czy warsztatów.
Należy rozróżnić definicje związane z programami zatrudniania.
Zatrudnienie dotowane polega na dotacji dla pracodawców, która rekompensuje
część kosztów pracy związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych.
Dotyczy to refundacji części wynagrodzeń lub składek na ubezpieczenia
społeczne.
Zatrudnienie wspomagane zawiera elementy indywidualnego wsparcia udzielonego
osobie niepełnosprawnej w miejscu pracy. W różnych państwach stosowane
są różne formy i zakresy wsparcia, jak: osobista asysta czy doradztwo
zawodowe.
Zatrudnienie chronione obejmuje różnorodne formy (warsztaty, firmy
komercyjne, wydzielone segmenty przedsiębiorstw) koncentrujące osoby
niepełnosprawne w specjalnych warunkach. W niektórych państwach zatrudnienie
chronione ma charakter socjalny, w innych stanowi etap przejściowy
przygotowujący do zatrudnienia na otwartym rynku pracy.
W wielu krajach występują formy mieszane, uzupełniające się w ramach
aktywnych programów zatrudniania.
AUSTRIA
Jeszcze w latach 80. polityka zatrudnienia była skierowana przede
wszystkim do osób z fizyczną niepełnosprawnością. Osoby z niepełnosprawnością
umysłową oraz z niesprawnościami skumulowanymi zostały włączone w
proces zatrudniania dopiero niedawno. Urząd Pracy odpowiedzialny jest
za realizację polityki zatrudnienia osób, które są "gotowe" do zatrudnienia
na otwartym rynku pracy, Federalne Biuro Pomocy Społecznej i Niepełnosprawnych
koncentrują się na osobach wymagających dodatkowego wsparcia związanego
z zatrudnieniem.
Austria przyjęła system kwotowy, wprowadzając jednocześnie do Konstytucji
zapisy o zakazie dyskryminacji. Prawo austriackie przewiduje możliwość
stosowania kar za praktyki dyskryminacyjne.
Osoby z orzeczeniem lekarskim o co najmniej 50-procentowej niepełnosprawności
otrzymują status "zarejestrowanej osoby niepełnosprawnej" i szereg
uprawnień. Są to między innymi: ochrona przed zwolnieniem, dodatek
transportowy, refundacja części wynagrodzenia, dodatek szkoleniowy.
Osoby zarejestrowane mogą być zatrudniane w ramach kwoty. Pracodawca
zatrudniający minimum 25 pracowników zobowiązani są do zatrudnienia
osoby niepełnosprawnej. Niezależnie od polityki federalnej (państwa),
niepełnosprawni mogą uczestniczyć w programach zatrudnienia realizowanych
przez regiony.
W ramach polityki zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Austrii przewiduje
się różnorodne metody i działania, skierowane bezpośrednio do osób
niepełnosprawnych (poradnictwo zawodowe, szkolenia, dofinansowanie
studiów, dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej), do pracodawców
(refundacje części wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, rekompensaty,
dotacje na dostosowanie miejsc pracy) i do kontrahentów (bony zachęcające
do zakupu towarów wytworzonych przez osoby niepełnosprawne). Formą
zatrudnienia chronionego w Austrii są przedsiębiorstwa integracyjne.
BELGIA
Ze względu na podział Belgii na autonomiczne regiony (Flandria, Walonia,
Bruksela), brak jest jednolitej polityki zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Nie ma tradycji kształtowania stosunków pracy regulacjami prawnymi
i jest to jednym z powodów wprowadzania rozwiązań prawnych jedynie
w sektorze publicznym.
Co prawda system kwotowy został ogłoszony (2% we Flandrii i 2,5% w
Walonii), jednakże brak sankcji i efektywnego zbierania danych nie
pozwalają na ocenę jego funkcjonowania. W sektorze prywatnym nie istnieją
zobowiązania dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Ochrona
przed zwolnieniem obowiązuje przez 6 miesięcy niezdolność do pracy.
Trwają obecnie prace nad wprowadzeniem do belgijskiego systemu prawnego
ogólnych zasad antydyskryminacyjnych.
W ramach programu "Drogi do pracy" podejmuje się próby integracji
różnorodnych działań wspomagających zatrudnianie osób niepełnosprawnych.
Są to: poradnictwo, szkolenia zawodowe, adaptacja miejsc pracy, refundacja
kosztów wynagrodzeń.
Działania te są finansowane z funduszy regionalnych i różnią się między
sobą. W samej tylko kwestii refundacji kosztów wynagrodzenia funkcjonuje
5 różnych systemów
Zatrudnienie wspomagane w Belgii w zasadzie nie istnieje.
Zatrudnienie chronione jest formą szeroko stosowaną. Zazwyczaj jest
to część przedsiębiorstwa działającego na otwartym rynku.
DANIA
Celem duńskiej polityki wobec osób niepełnosprawnych jest zapewnienie
każdemu warunków do normalnego życia. Oznacza to integrację w systemie
edukacji, na otwartym rynku pracy i w społeczeństwie. W prawodawstwie
duńskim nie zdefiniowano pojęcia niepełnosprawności. Uważa się powszechnie,
że system kwotowy bądź prawo antydyskryminacyjne pozostają w sprzeczności
z równością praw i normalności.
Polityka wyrównania szans osób niepełnosprawnych jest w Danii zdecentralizowana.
Rolą rządu jest raczej stwarzanie warunków do działań podejmowanych
przez samorządy lokalne i regionalne. Rząd dysponuje specjalnym funduszem
na edukację, szkolenie zawodowe, dostosowanie miejsc pracy. Jednostki
administracji publicznej są zobowiązane do zapewnienia pierwszeństwa
w zatrudnianiu osobom niepełnosprawnym.
Pracownicy ze znacznym stopniem niepełnosprawności są uprawnieni do
osobistej asysty. Koszty wynagrodzenia asystentów pokrywane są przez
państwo.
Istotna część odpowiedzialności za programy zatrudniania osób niepełnosprawnych
w Danii biorą na siebie dobrowolnie organizacje przedsiębiorców.
W 14 regionach, na których podzielona jest Dania, osoby niepełnosprawne
są zatrudniane na stanowiskach doradców. Administracje regionalne
i lokalne są odpowiedzialne za organizację zatrudnienia chronionego,
wspomaganego i dotowanego. Wśród form rehabilitacji zawodowej osób
niepełnosprawnych wymienia się:
• ośrodki rehabilitacyjne
• ośrodki szkolenia zawodowego
• indywidualne zatrudnienie chronione
• zakłady pracy chronionej (o charakterze socjalnym)
• dzienne ośrodki kształcące umiejętności społeczne i przygotowujące
do funkcjonowania w zakładach pracy chronionej.
FINLANDIA
Celem polityki zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Finlandii jest
integracja na otwartym rynku pracy. Wszelka dyskryminacja, również
ze względu na niepełnosprawność, jest prawnie zabroniona. Finlandia
nie wprowadziła systemu kwotowego. Za rehabilitację zawodową odpowiedzialnych
jest 120 urzędów zatrudnienia, jakkolwiek rola samorządów regionalnych
i lokalnych w polityce zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest bardzo
ograniczona. Osoby niepełnosprawne mogą uzyskać dostęp do poradnictwa
zawodowego i szkolenia zarówno w specjalnych ośrodkach, jak i miejscach
pracy. Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą uzyskać
dotacje pozwalające na utrzymanie miejsc pracy. Spośród innych form
wspomagania zatrudnienia wylicz się dotacje na dostosowanie miejsca
pracy i asystę osób trzecich (np. współpracowników).
Osoby niepełnosprawne mogą przez pół roku zapoznawać się z nowym miejscem
zatrudnienia. W tym czasie koszty wynagrodzenia ponosi urząd zatrudnienia
bądź instytucja ubezpieczeniowa.
Popularnym instrumentem stosowanym W Finlandii jest zatrudnienie dotowane.
Dotyczy to zarówno sektora publicznego, jak i pracodawców prywatnych.
Stosunkowo niedawno (w 1998 roku) w Finlandii zaczęto wprowadzać zatrudnienie
wspomagane. Rozpoczęte w latach 80. dotowanie na początku działalności
gospodarczej uznano za jeden z większych sukcesów.
Zatrudnienie chronione funkcjonuje zarówno w specjalnych ośrodkach-warsztatach,
jak i w przedsiębiorstwach bądź ich częściach, działających na otwartym
rynku.
FRANCJA
Polityka zatrudniania osób niepełnosprawnych we Francji jest wpisana
w system prawny.
System kwotowy dotyczy pracodawców prywatnych i publicznych, którzy
zatrudniają co najmniej 20 pracowników. Ci pracodawcy są zobowiązani
do zatrudniania 6% osób niepełnosprawnych. W przypadku wypełnienia
tego obowiązku wpłacają określone kwoty na Fundusz Integracji Osób
Niepełnosprawnych. Prawo francuskie przewiduje wypełnianie obowiązku
zatrudniania osób niepełnosprawnych poprzez:
• bezpośrednie umowy o pracę
• zatrudnienie w warunkach chronionych
• wieloletnie umowy pracodawców ze związkami zawodowymi w ramach przedsiębiorstwa,
dotyczące zatrudniania osób niepełnosprawnych. Umowy takie są zatwierdzane
poprzez Ministerstwo do Spraw Zatrudnienia i Solidarności.
Zatrudnienie dotowane przewidziane jest w ramach wieloletnich, lokalnych
planów zatrudnienia i finansowane jest wspólnie przez rząd oraz samorządy
regionalne i lokalne.
Wymienia się trzy podstawowe elementy w polityce zatrudnienia osób
niepełnosprawnych we Francji. Są to:
• Komisja Techniczna do Spraw Poradnictwa Zawodowego i Reintegracji
Osób Niepełnosprawnych. Zadaniem Komisji jest orzekanie o stopniu
niepełnosprawności i skierowanie do zatrudnienia na otwartym rynku
pracy, w zakładzie pracy chronionej bądź na szkolenie
• Sieć doradców (Cap Emploi). W ramach Sieci funkcjonują doradcy,
których zadaniem jest pomoc osobom niepełnosprawnym w zatrudnianiu,
reintegracji, pokonywaniu problemów administracyjnych i ułatwianie
korzystania z funduszy
• Departamentalne Programy Integracji i Zatrudniania Osób Niepełnosprawnych.
Finansowanie programów zatrudniania osób niepełnosprawnych powierzono
w 1987 roku Stowarzyszeniu na Rzecz Zarządzania Funduszami dla Integracji
Osób Niepełnosprawnych.
GRECJA
Zatrudnianie i integracja osób niepełnosprawnych stanowią istotne
elementy greckich narodowych planów zatrudniania i włączenia społecznego.
W ramach tych planów rozróżnia się działania finansowane ze środków
własnych i funduszy europejskich.
Grecja stosuje w swoim prawodawstwie system kwotowy.
W drugiej połowie lat 90. rozpoczął się proces decentralizacji służb
zatrudnienia. Wprowadzona m.in. prywatne biura pracy i biura zatrudnienia.
W ramach różnorodnych programów skierowanych do grup szczególnego
ryzyka, osoby niepełnosprawne mogą korzystać z szeregu usług z zakresu
poradnictwa i szkolenia zawodowego.
10% miejsc na kursach i szkoleniach zawodowych, organizowanych przez
Urząd Zatrudnienia, zarezerwowanych jest dla osób niepełnosprawnych.
Zatrudnienie dotowane jest formą szeroko stosowaną w Grecji i dotyczy
zarówno długo-, jak i krótkoterminowych umów o pracę (włącznie z pracą
sezonową).
Osoby niepełnosprawne, które rozpoczynają działalność gospodarczą
mogą otrzymać dofinansowanie i odpowiednie przeszkolenie.
Zatrudnienie chronione ma charakter socjalny, realizowane jest w specjalnych
"spółdzielniach społecznych", na określonych warunkach.
Formą przygotowania do zatrudnienia
są ośrodki wsparcia i szkolenia. Ich zadania są związane z zapobieganiem
wykluczeniu społecznemu, wsparciem w niezależnym funkcjonowaniu. Istotnym
elementem polityki zatrudniania osób niepełnosprawnych w Grecji jest
ułatwianie dostępu do nowych technologii, szczególnie komunikacyjnych.
Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą otrzymać zwrot
kosztów (do określonej wysokości) przystosowania miejsca pracy dla
osoby niepełnosprawnej.
HISZPANIA
Podstawowym celem hiszpańskiej polityki zatrudnienia osób niepełnosprawnych
jest ich integracja na otwartym rynku pracy. W sytuacji, w której
jest to niemożliwe, należy zapewnić zatrudnienie w warunkach chronionych.
System kwotowy wprowadzono w 1983 roku. Nakłada on na pracodawców
zatrudniających co najmniej 50 pracowników obowiązek zapewnienia 2%
etatów dla osób z orzeczoną niepełnosprawnością.
Zatrudnione osoby niepełnosprawne są prawnie chronione przed zwolnieniem.
Prawo hiszpańskie przewiduje szereg instrumentów zachęcających do
zatrudniania osób niepełnosprawnych. Pracodawcy mogą otrzymywać dotacje
na tworzenie i przystosowanie miejsc pracy, zwolnienia i ulgi podatkowe.
Zatrudnienie chronione jest w założeniu formą przejściową, mającą
na celu przygotowanie do zatrudnienia na otwartym rynku pracy. Zakłady
pracy chronionej (mające raczej formułę warsztatów) mogą być prowadzone
przez instytucje publiczne, organizacje pozarządowe lub podmioty prywatne.
Na początku lat 90. wprowadzono w Hiszpanii zatrudnienie wspomagane
jako formę alternatywną dla zatrudnienia chronionego.
Ciekawą inicjatywą są działania wielkich korporacji przemysłowych,
które prowadzą własną politykę zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Firmy i pracownicy w nich zatrudnieni przeznaczają część zysku lub
wynagrodzenia na usługi dla niepełnosprawnych współpracowników. Zapobieganie
dyskryminacji, równouprawnienie i integracja na otwartym rynku pracy
nabierają w polityce Hiszpanii coraz większego znaczenia.
Poza szkoleniem i poradnictwem zawodowym osoby niepełnosprawne rozpoczynające
działalność gospodarczą mogą otrzymać dotacje (m.in. na cele inwestycyjne).
Wraz z procesem decentralizacji administracji państwowej wzrasta rola
samorządów regionalnych w kształtowaniu polityki zatrudnienia osób
niepełnosprawnych.
Wiele hiszpańskich regionów realizuje własne programy rehabilitacji
zawodowej.
HOLANDIA
Instytucja odpowiedzialną w Holandii za realizację polityki zatrudnienia
osób niepełnosprawnych jest Urząd Zatrudnienia. Charakterystyczną
cechą tej instytucji jest korzystanie z usług zewnętrznych, prywatnych
firm, co pozwala dostosowanie doradztwa i pośrednictwa zawodowego
do indywidualnych potrzeb osób niepełnosprawnych.
W systemie prawnym Holandii nie występuje pojęcie dyskryminacji ze
względu na niepełnosprawność. Konstytucja zakazuje wszelkiej dyskryminacji,
nie wymieniając niepełnosprawności jako osobnej przyczyny.
Najnowsze prawo (Ustawa o Rehabilitacji) upoważnia ministra pracy
i polityki społecznej do wprowadzenia kwot zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
jakkolwiek nie jest to zobowiązujące. System kwotowy nie został dotychczas
wprowadzony.
Polityka zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Holandii realizowana
jest zarówno w ramach ogólnych instrumentów rynku pracy, skierowanych
do wszystkich bezrobotnych i poszukujących pracy, jak i w ramach działań
skierowanych wyłącznie do osób niepełnosprawnych.
Cechą charakterystyczną rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych
w Holandii jest rozbudowany system zatrudnienia chronionego.
Do zapewnienia zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zakładach pracy
chronionej zobowiązane są samorządy lokalne. Pracodawcy zatrudniający
osoby niepełnosprawne mogą otrzymać dotacje związane z kosztami rehabilitacji,
zmianami bądź dostosowaniem miejsc pracy, obniżonym stopniem wydajności,
szkoleniami zawodowymi.
Wśród instrumentów wspomagania zatrudnienia osób niepełnosprawnych
na otwartym rynku pracy wymienia się: zwrot kosztów szkolenia zawodowego,
refundację wynagrodzenia, dodatki transportowe, asystę osobistą.
Osoby niepełnosprawne rozpoczynające działalność gospodarczą mogą
otrzymać dotacje i kredyty. Ciekawym rozwiązaniem jest talon umożliwiający
pokrycie różnorodnych kosztów reintegracji, w tym szkolenia i rehabilitacji
zawodowej.
IRLANDIA
Jakkolwiek w polityce zatrudniania osób niepełnosprawnych w Irlandii
można obserwować stopniowe odejście od wyspecjalizowanych działań
i traktowania niepełnosprawności w kategoriach medycznych, to wiele
jest jeszcze programów i działań adresowanych wyłącznie do tej grupy
osób.
Ze względu na to, że Irlandia jest stosunkowo małym krajem, samorządy
regionalne i lokalne mają ograniczoną rolę w polityce zatrudniania
osób niepełnosprawnych. Wprowadzony w 1977 roku system kwotowy, który
wymaga od pracodawców sektora publicznego 3-procentowego poziomu zatrudnienia
osób niepełnosprawnych, nie przyniósł znaczących rezultatów.
W ramach polityki zatrudnienia osoby bezrobotne i poszukujące pracy
(w tym niepełnosprawni) mogą korzystać z bogatej oferty i usług programów.
Wśród nich warto wymienić Program Zatrudniania we Wspólnocie polegającej
na zatrudnianiu przez gminy, szkolenie zawodowe, program "Powrót do
edukacji", ulgi podatkowe dla pracodawców zatrudniających bezrobotnych,
bądź dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą.
Instrumenty polityki zatrudnienia skierowane specjalnie do osób niepełnosprawnych
są w Irlandii jasno określone. Rozróżnia się zatrudnienie na otwartym
rynku pracy, zatrudnienie wspomagane i chronione, pracę wspomaganą,
chronioną i rehabilitacyjną.
Pojęcie zatrudnienia wiąże się ściśle z umową o pracę, wynagrodzeniem,
opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne. Praca nie oznacz kontraktu,
może (ale nie musi) wiązać się z wynagrodzeniem i nie jest regulowana
kodeksem pracy. Tak zdefiniowane pojęcie pracy odnosi się więc do
jej terapeutycznej, rehabilitacyjnej i szkoleniowej funkcji.
Osoby niepełnosprawne mogą korzystać z wielu programów poradnictwa
zawodowego, szkolenia, nauki zawodu, przekwalifikowania. Zatrudnienie
wspomagane jest ważnym elementem polityki rynku pracy skierowanym
do osób niepełnosprawnych. Specjalne wsparcie finansowe przewidziane
jest dla osób głuchoniemych i niewidomych, które poszukują zatrudnienia.
Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą uzyskać refundację
części kosztów wynagrodzenia, dotacje na przystosowanie miejsca pracy,
szkolenia oraz ulgi podatkowe.
LUKSEMBURG
Rynek pracy Luksemburga to zaledwie 270 tys. zatrudnionych, z czego
100 tys. stanowią pracownicy z zagranicy. Polityka zatrudnienia osób
niepełnosprawnych realizowana jest poprzez specjalne programy i działania
uzupełniane różnorodnymi formami pomocy finansowej i ulgami podatkowymi.
Do tych programów należą:
• rehabilitacja zawodowa
• zatrudnienie dotowane
• zatrudnienie wspomagane
• zatrudnienie chronione
• intensywne doradztwo i asysta w poszukiwaniu zatrudnienia.
Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą otrzymać dotacje
związane z dodatkowymi kosztami. Władze Luksemburga postawiły sobie
za cel tworzenie rocznie 50 miejsc pracy w sektorze publicznym dla
osób niepełnosprawnych.
NIEMCY
Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych jest przedmiotem regulacji
prawnych od 1953 roku. Obecnie obowiązuje Kodeks Socjalny, który precyzyjnie
określa zarówno definicję niepełnosprawności, jak i zestaw świadczeń
i usług dla osób niepełnosprawnych. W 1974 roku został wprowadzony
system kwotowy, który w ostatnich latach podlegał zmianom. Pracodawcy
(zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym), zatrudniający ponad
20 pracowników, są zobowiązani do 5-procentowego zatrudniania osób
ze znacznym stopniem niepełnosprawności. W przypadku braku realizacji
tego obowiązku pracodawcy płacą odpowiedni podatek. Środki z tych
podatków są przeznaczane na realizację polityki zatrudniania osób
niepełnosprawnych. 55% tej kwoty przekazywane jest do integracyjnych
ośrodków pomocy społecznej w krajach związkowych, pozostałe 45% zasila
Fundusz Kompensacyjny, z którego finansowane są programy zatrudniania
osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Zatrudnione w Niemczech osoby niepełnosprawne są prawnie chronione
przed zwolnieniem. Pracodawca zamierzający zwolnić osobę niepełnosprawną
musi uzyskać zgodę rady pracowniczej, a później specjalnego urzędu.
Bez zgody tego urzędu zwolnienie osoby niepełnosprawnej jest niemożliwe.
Wszystkie instrumenty i programy polityki zatrudnienia są dostępne
dla osób niepełnosprawnych. Dotyczy to przede wszystkim szkolenia
zawodowego, poradnictwa i różnych form zatrudnienia dotowanego. Wśród
działań skierowanych specjalnie do osób niepełnosprawnych wymienia
się:
• rehabilitację zawodową
• asystę dla osób niepełnosprawnych
• dotacje dla pracowników zatrudniających osoby niepełnosprawne (refundacja
kosztów wynagrodzenia, przystosowania miejsca pracy)
• warsztaty pracy chronionej (nie są przeznaczone wyłącznie dla osób
niepełnosprawnych)
• intensywne doradztwo zarówno dla osób niepełnosprawnych, jak i pracodawców.
Istotne jest, że osoby niepełnosprawne
pracujące w warsztatach pracy chronionej mają status zbliżony do formalnego
zatrudnienia. Są ubezpieczone i mają prawo do emerytury po 20 latach
pracy.
PORTUGALIA
Portugalskie prawo w zakresie rehabilitacji osób niepełnosprawnych
powstało z uwzględnieniem międzynarodowych wytycznych, m.in. na podstawie
Standardowych Zasad Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych. Konstytucja
zawiera zapis o zakazie dyskryminacji.
System kwotowy w Portugalii dotyczy zatrudniania osób niepełnosprawnych
w sektorze publicznym. Ustawa z 1989 roku określa ramy prawne rehabilitacji
zawodowej osób niepełnosprawnych. Ustala ona zasady pomocy technicznej
i finansowej dla osób niepełnosprawnych, instytucji publicznych i
prywatnych w poradnictwie zawodowym, szkoleniach, zatrudnieniu na
otwartym i chronionym rynku pracy.
W ramach wspomnianej ustawy, jak również Narodowego Planu Zatrudnienia
przewiduje szereg instrumentów sprzyjających zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Należą do nich:
• ulgi podatkowe dla pracodawców
• elastyczny czas pracy osób niepełnosprawnych
• ochrona przed zwolnieniem z pracy
• specjalne szkolenia zawodowe
• zatrudnienie chronione
• zatrudnienie dotowane
• dotacje na przystosowanie miejsca pracy
Istotną rolę przywiązuje się w Portugalii do nowych technologii i
ich wpływu na jakość życia osób niepełnosprawnych. Ministerstwo Nauki
I Techniki jest odpowiedzialne za koordynację programu "Inicjatywa
dla Wszystkich Obywateli ze Specjalnymi Potrzebami w Społeczeństwie
Informacyjnym".
SZWECJA
Podstawowym założeniem polityki zatrudniania osób niepełnosprawnych
w Szwecji jest "praca dla wszystkich". Jednakże w ostatnich latach,
wraz ze wzrostem bezrobocia trudno jest ten cel osiągnąć.
Prawo szwedzkie zawiera przepisy zakazujące dyskryminacji osób niepełnosprawnych
w miejscach pracy. Pracodawca jest zobowiązany do dostosowania miejsc
pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych. Nadzór nad przestrzeganiem
tych przepisów sprawuje Rzecznik do Spraw Niepełnosprawności. Pracodawcy
zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą uzyskać dotacje w ramach
umów zbiorowych ze związkami zawodowymi. W ponad 100-letniej historii
programów dotyczących rynku pracy Szwecja nigdy nie wprowadziła system
kwotowego. Wymienia się trzy główne formy zatrudniania osób niepełnosprawnych
w Szwecji. Są to:
• zatrudnienie chronione w korporacji Samhall
• zatrudnienie chronione w sektorze publicznym
• zatrudnienie dotowane
Samhall AB jest grupą przedsiębiorstw, które początkowo były państwowe,
a obecnie mają status spółek. Zatrudniają one 31 tys. osób niepełnosprawnych.
Rząd określa warunki zatrudniania i liczbę godzin pracy. Samhall korzysta
z dotacji, które są przydzielane przez rząd i parlament. Co najmniej
40% zatrudnionych stanowią osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Z programu zatrudnienia w sektorze publicznym korzystają przede wszystkim
osoby upośledzeniem umysłowym bądź z problemami natury psychicznej.
Zatrudnienie dotowane dotyczy otwartego rynku pracy. Wysokość dotacji
jest przedmiotem negocjacji pomiędzy pracodawcą a urzędem pracy.
Nową formą w Szwecji jest zatrudnienie wspomagane.
Poza opisanymi wyżej formami zatrudniania osoby niepełnosprawne mogą
korzystać z oferty szkoleń i poradnictwa zawodowego, dotacji na rozpoczęcie
działalności i na asystę.
WIELKA BRYTANIA
Najnowsze regulacje prawne (DDA z 1995 roku) znoszą obowiązujące w
Wielkiej Brytanii od 1944 roku definicje niepełnosprawności, rejestrację
i system kwotowy. W to miejsce wprowadzony został zakaz dyskryminacji
w zatrudnianiu. Pracodawcy zatrudniający co najmniej 15 pracowników
są zobowiązani do zapewnienia równego traktowania w zakresie doboru,
awansu, szkolenia, warunków pracy i zwolnienia. Mogą otrzymywać dotacje
związane z wynagrodzeniami, przystosowaniem miejsc pracy, specjalnym
wyposażeniem lub osobistą asystą w miejscu pracy. Osoby niepełnosprawne
mają dostęp do szeregu programów poradnictwa, szkoleń, rehabilitacji
zawodowej i centrów pracy.
Zatrudnienie chronione podlegało w Wielkiej Brytanii ewolucji - od
specjalnych warsztatów prowadzonych przez samorządy lokalne i organizacje
pozarządowe, w kierunku zatrudnienia wspomaganego na otwartym rynku
pracy.
Obecnie zatrudnienie chronione organizowane w ramach programu WORKSTEP
("Krok w stronę pracy"). Program ten zawiera elementy osobistego wsparcia
osób niepełnosprawnych w miejscach pracy oraz dotacje dla pracodawcy.
Skierowany jest do osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Różnica
pomiędzy dotychczasowym podejściem (zatrudnienie chronione i wspomagane)
a programem WORKSTEP polega na założeniu, że zatrudnienie chronione
powinno być etapem przejściowym do zatrudnienia na otwartym rynku
pracy.
Inne programy zatrudnienia, skierowane do osób niepełnosprawnych,
zapewniają dostęp do szkoleń zawodowych, wsparcia finansowego, dotacje
i ulgi podatkowe dla pracodawców, asystę osobistą, przystosowanie
miejsc pracy. Wśród tych programów wymienia się:
• rehabilitację przez zatrudnienie
• wprowadzenie do zawodu
• dostęp do pracy
• Nową Umowę dla Niepełnosprawnych.
WŁOCHY
Konstytucja Republiki Włoskiej wyraźnie wskazuje na prawa osób niepełnosprawnych
do uczestnictwa w życiu gospodarczym, politycznym i społecznym. Od
lat 90. w polityce zatrudnienia coraz większą rolę odgrywają pojęcia
integracji, włączenia społecznego i promocji.
We Włoszech obowiązuje system kwotowy zobowiązujący pracodawców do
zatrudniania od jednej osoby niepełnosprawnej w przypadku firm 15-35-osobowych,
do 7% zatrudnionych w przypadku prywatnych i publicznych pracodawców,
zatrudniających powyżej 50 osób. Niepełnosprawni pracownicy mają takie
same prawa i obowiązki jak pozostali. Wyjątek stanowią osoby ze znacznym
stopniem niepełnosprawności, które mają prawo do krótszego czasu pracy.
Osoby niewidome we Włoszech maja zarezerwowane odrębne kwoty zatrudnienia
w niektórych zawodach.
Programy integracji i rehabilitacji zawodowej finansowane są z funduszy,
które powstają z wpłat pracodawców, którzy nie wypełniają obowiązku
zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Rola zatrudnienia chronionego we Włoszech staje się coraz mniejsza.
Ze względu na socjalny charakter, zazwyczaj nie ma ono związku z rynkiem
i umową o pracę. Warsztaty pracy chronionej są prowadzone zwykle przez
lokalne ośrodki pomocy.
Charakterystycznym elementem włoskiej polityki zatrudniania są spółdzielnie
(kooperatywy) socjalne. Zatrudniając wśród pracowników co najmniej
30% osób z grup szczególnie zagrożonych, otrzymują ulgi podatkowe
i zwolnienia z wpłat na ubezpieczenia społeczne. Zwyczajem jest zamawianie
produktów wytwarzanych w spółdzielniach socjalnych przez administrację
publiczną.
Nowe podejście, polegające na traktowaniu osoby niepełnosprawnej z
uwzględnieniem jej możliwości, a nie ograniczeń, przynosi efekt w
postaci zwiększenia poziomu zatrudnienia w tej grupie.
|
 |