Powrót  
|
WNIOSKI Z PORÓWNANIA
POLITYK PAŃSTW CZŁONKOWSKICH
W ZAKRESIE ZATRUDNIANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Pomimo różnorodności koncepcji i rozwiązań
można wskazać na pewne zbliżone tendencje.
Niewątpliwie lata 90. przyniosły przełom w podejściu do niepełnosprawności.
Podejście opiekuńcze zostało stopniowo wyparte przez gwarantowanie
praw osób niepełnosprawnych. Termin "osoba niepełnosprawna" nie oznacza
już automatyczne "niezdolna do pracy". Amerykański system antydyskryminacyjny
stał się modelem dla wielu państw europejskich.
Jakkolwiek system kwotowy został zastosowany w wielu krajach, to jego
zasadność i skuteczność jest mocno kwestionowana. Nie ma jednak przekonujących
dowodów na wyraźną przewagę systemu antydyskryminacyjnego. Wydaje
się prawidłowością (poza przykładem Danii), że system kwotowy jest
skuteczny tam, gdzie został jasno określone zobowiązania pracodawców
i sankcje za ich nieprzestrzeganie.
Definicja niepełnosprawności w systemie prawnym, jak również system
rejestracji nie muszą być warunkiem skutecznego działania strategii
zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Wyraźna tendencja do włączenia osób niepełnosprawnych w główny nurt
polityki zatrudnienia. Instrumenty skierowane wyłączne do osób niepełnosprawnych
są coraz częściej oceniane jako sprzyjające segregacji.
W wielu krajach Unii Europejskiej zatrudnienie chronione jest stopniowo
zastępowane zatrudnieniem dotowanym i wspomaganym.
W Unii Europejskiej około 500 tys. osób jest zatrudnionych w warsztatach
bądź zakładach pracy chronionej.
Zatrudnienie chronione ma w większości krajów charakter socjalny.
Powszechne jest przekonanie, że zatrudnienie chronione powinno być
etapem przejściowym przed zatrudnieniem na otwartym rynku pracy.
W wielu krajach (szczególnie większych) postępuje proces decentralizacji
polityki zatrudniania osób niepełnosprawnych. Istotną rolę odgrywają
samorządy regionalne i lokalne.
Wyraźnie wzrasta rola poradnictwa, szkolenia zawodowego i asysty osobistej.
Wzrasta zakres dobrowolnej odpowiedzialności pracodawców za zatrudnianie
osób niepełnosprawnych.
Wśród form własności instytucji zatrudnienia chronionego dominują
instytucje publiczne zarządzane przez administrację rządową, jak i
samorządy regionalne i lokalne. Wyjątkiem jest Irlandia, w której
dominuje sektor prywatny (nie tylko komercyjny, ale i organizacje
pozarządowe). Liczba osób niepełnosprawnych, zatrudnionych w zakładach
pracy chronionej, waha się od 273 w Luksemburgu do 195 tys. w Niemczech.
Polityka zatrudniania osób niepełnosprawnych ściśle związana jest
z tradycjami i kulturą Państw Członkowskich. Niektóre państwa przyjmują
precyzyjne regulacje prawne i finansowe, począwszy od definicji niepełnosprawności,
systemu orzecznictwa do konkretnych form rehabilitacji zawodowej,
inne polegają bardziej na perswazji, świadomości samorządów lokalnych
i przedsiębiorców.
Różnorodność definicji, kryteriów i systemów zbierania informacji,
dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych w Państwach Członkowskich,
utrudnia porównywanie danych i ocenę skuteczności ich polityki. Wraz
z włączeniem problematyki niepełnosprawności w politykę Unii Europejskiej
można się spodziewać bardziej precyzyjnych danych porównawczych.
WYZWANIA, SZANSE, MOŻLIWOŚCI I ZOBOWIĄZANIA DLA POLSKI,
WYNIKAJĄCE Z INTEGRACJI Z UNIĄ
Dla 5 mln niepełnosprawnych Polaków niewątpliwie istotne jest, czy
ich sytuacja poprawi się wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej.
W tej kwestii wiele jest mitów, uprzedzeń i błędnych, kategorycznych
sądów. Unia Europejska nie jest organizacją charytatywną, która bezwarunkowo
rozdaje prezenty.
Owszem, udziela niemałej pomocy tym, którzy jej potrzebują, ale tę
pomoc trzeba umieć wykorzystać. Do tego potrzebna jest wiedza o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej, umiejętność jasnego precyzowania swojego interesu
narodowego, własny udział finansowy. Otrzymamy z Unii Europejskiej
znacznie więcej środków niż sami będziemy wpłacać, ale od nas zależy,
czy będziemy umieli te środki wykorzystać.
Istnieje wiele wymiarów, w których działania Polski jako członka Unii
Europejskiej mogą mieć dla osób niepełnosprawnych istotne znaczenie.
Współudział w kierowaniu Unią Europejską
Polska będzie miała możliwość współtworzenia prawa wspólnotowego.
Jako 38-milionowy kraj będziemy mieli istotny wpływ na podejmowane
decyzje. Zarówno rząd, jak i polscy deputowani do Parlamentu Europejskiego
będą współdecydowali o warunkach życia prawie 0,5 mld obywateli, w
tym również osób niepełnosprawnych. Ważna jest więc, aby politycy
byli świadomi problemów osób niepełnosprawnych.
Otwarcie granic
Niewątpliwie otwarcie granic pomiędzy 25 krajami stworzy możliwości
kształcenia się, zatrudniania, poznawania różnych rozwiązań mających
znaczenie dla osób niepełnosprawnych. W związku z procesami demograficznymi,
przede wszystkim stworzeniem się społeczeństwa państw obecnej Unii
Europejskiej, w krótkim czasie wzrośnie zapotrzebowanie na nowych
pracowników z Państw Członkowskich.
Dostęp do nowoczesnych technologii
Dotyczy to zarówno wszelkich form rehabilitacji, jak również dostępu
do informacji, możliwości porozumiewania się i zatrudniania, które
związane są z korzystaniem z Internetu.
Dostęp do środków z funduszy strukturalnych
Są to znaczące środki finansowe, z których będziemy mogli korzystać.
W wielu obecnych Państwach Członkowskich środki, szczególnie Europejskiego
Funduszu Społecznego, wykorzystywane są z powodzeniem w polityce zatrudnienia
osób niepełnosprawnych.
Udział w programach i inicjatywach
wspólnotowych
Od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej będziemy mieli możliwość
pełnego uczestnictwa w programach i inicjatywach wspólnotowych. Część
z nich skierowana jest specjalnie dla osób niepełnosprawnych. Organizuje
osób niepełnosprawnych będą mogły ubiegać się o środki w ramach tych
programów.
Realizacja Strategii Lizbońskiej
W latach 2004-2010 Polska będzie współrealizatorem Strategii Lizbońskiej.
Oznacza to, ze cele tej Strategii, wymienione w pierwszej części publikacji
staną się naszymi celami narodowymi. Niewątpliwie proces informatyzacji,
zwiększenie dostępu do usług publicznych za pomocą Internetu, co między
innymi zakłada Strategia, może w znacznym stopniu poprawić sytuacje
osób niepełnosprawnych.
Udział w realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia i Otwartej
Metodzie Koordynacji
W ramach tych instrumentów będziemy mieli wpływ na kształt Wytycznych
w Sprawie Zatrudnienia, będziemy też musieli te Wytyczne realizować
w naszych Narodowych Planach Działań.
Ważna jest, aby problemy osób niepełnosprawnych znalazły istotne miejsce
w Narodowym Planie Zatrudnienia i Narodowym Planie Przeciwdziałania
Ubóstwu i Społecznemu Wykluczeniu. Realizacja tych planów będzie oceniana
przez Komisję Europejską za pomocą szeregu precyzyjnych metod i wskaźników.
Uczestnictwo w europejskim dialogu obywatelskim
Organizacje osób niepełnosprawnych będą mogły odgrywać istotną rolę
w ramach europejskich sieci organizacji. Dotyczy to możliwości artykułowania
swoich interesów na forum wspólnotowym, dostępu do wiedzy i informacji,
możliwości współpracy i wywierania wpływu na kształt podejmowanych
decyzji.
Zmiana jakości życia w związku z wdrożeniem prawa unijnego
W związku z dostosowaniem polskiego prawa do wymogów Unii Europejskiej
jakość życia zmieni się w wielu wymiarach. Dotyczy to chociażby zakazu
dyskryminacji, warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, norm ochrony
środowiska. W dziedzinie osób niepełnosprawnych, a w szczególności
pomocy państwa dla przedsiębiorstw, musimy dostosować się do przepisów
w zakresie ochrony konkurencji.
Wpływ na kształt nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej
Obecna perspektywa finansowa, czyli budżet Unii Europejskiej został
uchwalony na lata 2000-2006. Polska będzie miała możliwość wpływu
na kształt nowego budżetu Unii Europejskiej, którego istotnym elementem
będzie polityka zatrudnienia. Najbliższe lata przyniosą niewątpliwie
wiele zmian dla niepełnosprawnych obywateli Unii Europejskiej. Wspomniane
już procesy demograficzne, wraz z globalizacją, koniecznością podtrzymania
systemów emerytalnych i zdrowotnych oraz wyzwaniami ekonomicznymi
spowodują, ze zarówno Wspólnota Europejska, jak i rządy poszczególnych
państw będą musiały zwrócić się w stronę osób niepełnosprawnych. Priorytetowym
celem stanie się zatrudnianie, w szczególności na otwartym rynku pracy.
Można spodziewać się gwałtownego odwrotu od środków pasywnych, takich
jak renty i zasiłki.
Nowoczesne technologie zlikwidują wiele barier, dotychczas uniemożliwiających
osobom niepełnosprawnym edukację, korzystanie z dóbr kultury i usług
publicznych i wreszcie - zatrudnienia. Praca na odległość, nowe formy
usług i komunikowania się zmienią dotychczasowe, tradycyjne relacje
pracodawca - pracownik, właściciel - związki zawodowe.
Praca na własny rachunek będzie się dynamicznie rozwijała. Dla osób
niepełnosprawnych jest to ogromna szansa na niezależne życie. Należy
jednak pamiętać o zagrożeniach takich, jak chociażby izolacja wynikająca
z rezygnacji z osobistych kontaktów i zamknięcia się w wirtualnej
rzeczywistości
W tych procesach będziemy brali udział jako pełnoprawny członek, partner
we wspólnocie 25 państw. Obserwacja sytuacji w obecnych 15 Państwach
Członkowskich pokazuje wyraźnie, że najwięcej skorzystali na przystąpieniu
do Unii Europejskiej ci, którzy potrafili porozumieć się we własnym
kraju, którzy potrafili zrezygnować z własnych, partykularnych interesów
na rzecz jasno określonego interesu narodowego. Pakty społeczne, zawieszające
spory i waśnie w Irlandii czy Hiszpanii, w krótkim czasie zaowocowały
napływem środków wspólnotowych i radykalną poprawą jakości życia.
Szansa, która stoi przed nami, wymaga nie tylko umiejętności negocjacji,
ale gotowości do kompromisu w imię wartości wykraczających poza własny
interes. Warto to rozważyć, czy dla osób niepełnosprawnych istnieją
realne platformy takiego porozumiewania się z administracją publiczna
czy pracodawcami.
Stawka jest wysoka, a szansa w naszych rękach.
GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI?
Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej
pl. Trzech Krzyży 3/5
00-507 Warszawa
e-mail: BPI@mpips.gov.pl
www.mgpipd.gov.pl
Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
ul. Nowogrodzka 1/3
00-513 Warszawa
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej
Al. Ujazdowskie 9
00-918 Warszawa
e-mail: info@mail.ukie.gov.pl
www.ukie.gov.pl
Centrum Informacji Europejskiej UKIE
ul Krucza 38/42
00-512 Warszawa
e-mail: cie@mail.ukie.gov.pl
Centrum Informacyjne dla Osób Niepełnosprawnych przy Stowarzyszeniu
Przyjaciół Integracji
ul. Dzielna 1
00-162 Warszawa
tel./faks 0-22 831 85 82, 831 01 39
e-mail: centrum@niepelnosprawni.info
www.niepelnosprawni.info
European Disability Forum
Square Ambiorix 32
B-1000 Brussels, Belgium
e-mail: info@edf-fedh.org
http://edf-fepgh.org
Regionalne Centa Informacji Europejskiej
www.ukie.gov.pl
ul. Pułaskiego 4/6, 42-200 Częstochowa
tel. 0-34 368 42 13, faks 0-34 368 42 13
rcie@rcie.czest.pl
www.rcie.czest.pl
Długi Targ 39/40, 80-830 Gdańsk
tel./faks 0-58 305 60 18, tel. 0-58 301 13 25
roie@piph.pl
www.rcie.gdansk.pl
ul. Jagiellończyka 8, 66-400 Gorzów Wlkp.
tel. 0-95 721 52 05, faks 0-95 721 52 06
rcie@gorzow.arx.pl
www.rcie.gorzow.arx.pl
ul. Częstochowska 25, 62-800 Kalisz
tel. 0-62 765-60-55, faks 0-62 764 50 16
rcie@kip.kalisz.pl
www.kip.kalisz.pl
ul. Mikołajska 4 (Mały Rynek), 31-027 Kraków
tel. 0-12 421-30-15, faks 421 33 15
centrum@federacja .krakow.pl
www.federacja.krakow.pl
ul. Piotrkowska 262/264, 90-361 Łódź
tel./faks 0-42 637 79 76
rcie@lodz.pl
www.rcie.lodz.pl
ul. Jagiellońska 52/208 33-300 Nowy Sącz
tel. 0-18 547 47 27, faks 0-18 443 77 34
rice@nowysacz.pl
www.rcie.nowysacz.pl
pl. Bema 5, 10-900 Olsztyn
tel. 0-89 535 23 74, faks 0-89 535 17 84
rice@rice .it.olszyn.pl
www.rice.it.olszyn.pl
al. Kilińskiego 12, 09-402 Płock
tel. 0-24 366 41 66, faks 0-24 366 41 48
Rcie@rcie.plock.pl
www.rcie .plock.pl
ul. Mostowa 27, 61-854 Poznań
tel./faks 0-61 852 49 48, faks 0-61 852 49 05
rcie@rcie.poznan.pl
www.rcie,poznan.pl
ul. Chorzowska 16/18, 26-600 Radom
tel. 0-48 365 69 08, faks 0-48 365 49 70
Info@rcie,radom.pl
www.rcie.radom.pl
ul. Kościuszki 76, 16-400 Suwałki
tel. 0-87 563 26 35, faks 0-87 563 26 32
rice@suwalki.home.pl
Rynek 9, 33-100 Tarnów
tel. 0-14 626 43 09, tel/faks 0-14 626 49 00
rcie@umt.tarnow.pl
ul. Kuźnicza 49/51, 50-138 Wrocław
tel. 0-71 788 23 23, faks 0-71 788 23 43
centrum@dcie.com.pl
www.dcie.com.pl
Al. Wojska Polskiego 71a, 65-762 Zielona Góra
tel./faks 0-68 325 79 88
rcie@rcie.zgora.pl
www.rcie.zgora.pl
|
 |