Powrót  
Rozdział 2. Nowa strategia Unii Europejskiej wobec osób niepełnosprawnych
W Unii Europejskiej za politykę wobec osób niepełnosprawnych odpowiadają przede wszystkim jej państwa członkowskie. Ma to związek z jedną z głównych zasad funkcjonowania Unii Europejskiej, zwaną zasadą subsydiarności (pomocniczości), zgodnie z którą to, co może być zrobione lepiej na poziomie krajowym, powinno być zrobione na poziomie krajowym. Każde z państw członkowskich nieco inaczej definiuje pojęcie "niepełnosprawności" i ma własny system orzekania o niepełnosprawności. Dlatego osoba, która w jednym z państw członkowskich uznawana jest za osobę z niepełnosprawnością, w innym kraju mogłaby nie otrzymać prawnego statusu osoby niepełnosprawnej.
Polityka wobec osób niepełnosprawnych prowadzona w poszczególnych krajach Unii przez wiele lat inspirowana była przede wszystkim działaniami dwóch organizacji międzynarodowych: Rady Europy i Organizacji Narodów Zjednoczonych. Na ich osiągnięciach bazuje także Unia Europejska, tworząc obecną strategię działa na rzecz osób z niepełnosprawnością.
Pierwszym dokumentem, w którym Wspólnota Europejska przedstawiła ogólną strategię działań na rzecz osób niepełnosprawnych, był komunikat Komisji Europejskiej z 1996 roku w sprawie równych szans osób z niepełnosprawnością "Nowa strategia Wspólnoty Europejskiej w odniesieniu do osób niepełnosprawnych", wsparty po kilku miesiącach Uchwałą Rady i Przedstawicieli Państw Członkowskich (97/C12/01). Kamieniem milowym w polityce Unii wobec niepełnosprawności było podpisanie w 1997 roku Traktatu Amsterdamskiego. Był on pierwszym traktatem, w którym Unia odniosła się bezpośrednio do kwestii niepełnosprawności. Nałożono w nim obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji osób niepełnosprawnych. Po podpisaniu Traktatu Amsterdamskiego znacznie zwiększył się zakres inicjatyw podejmowanych przez Unię w kierunku prowadzenia spójnej polityki na rzecz osób z niepełnosprawnością.
Państwa członkowskie Wspólnoty są obecnie wspierane w prowadzeniu polityki na rzecz osób niepełnosprawnych przez działania na poziomie Unii.
Nowa strategia Unii Europejskiej wobec niepełnosprawności to przede wszystkim:
  • wyrównywanie regionalnych nierówności w sytuacji niepełnosprawnych obywateli Wspólnoty w poszczególnych krajach członkowskich,
  • upowszechnianie problematyki niepełnosprawności we wszystkich inicjatywach podejmowanych przez Komisję Europejską,
  • wzmacnianie współpracy między krajami członkowskimi, zbieranie i wymiana informacji, danych statystycznych i przykładów dobrej praktyki,
  • uwrażliwianie społeczeństwa oraz władz na prawa i potrzeby osób z niepełnosprawnością,
  • ścisła współpraca Komisji Europejskiej z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych.
Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej to szansa na włączenie się do unijnych inicjatyw skierowanych do osób niepełnosprawnych i stopniowe zbliżenie się do standardów Unii w dziedzinie pracy, zdrowia i edukacji. Po przystąpieniu do Unii Polska uzyska także większy dostęp do środków pomocowych UE, z których część będzie mogła zostać przeznaczona na finansowanie działa na rzecz osób niepełnosprawnych.
Traktat Amsterdamski
Art.13 Nie naruszając innych przepisów tego Traktatu, w granicach uprawnień przekazanych Wspólnocie, Rada, działając zgodnie z propozycjami Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może podejmować stosowne działania, aby zwalczać dyskryminację z powodu płci, pochodzenia rasowego lub etnicznego, religii lub wyznania, niepełnosprawności, wieku lub orientacji seksualnej.
Fragmenty Deklaracji Madryckiej (2002 r.):
  • Nic o niepełnosprawnych bez niepełnosprawnych.
  • Osoby z niepełnosprawnością chcą równych szans, a nie litości.
  • Tworzenie społeczeństwa dla wszystkich.
  • Tworzenie dostępnego otoczenia.
  • Pełna równość i uczestnictwo we wszystkich sferach życia.
  • Niezależne życie.
  • Szacunek dla różnorodności.
  • Osoby z niepełnosprawnością jako aktywni obywatele.
Działania Unii Europejskiej na rzecz osób niepełnosprawnych finansowane są przede wszystkim z tzw. funduszy strukturalnych, a szczególnie z Europejskiego Funduszu Społecznego. W latach 1994-1999 korzystające z niego kraje członkowskie Unii przeznaczyły znaczne środki finansowe na promocję działa na rzecz zwiększania szans osób niepełnosprawnych na rynku pracy, m.in. na dotacje na wynagrodzenia dla osób niepełnosprawnych podejmujących praktykę zawodową, zatrudnianie okresowe w ramach pracy chronionej, tworzenie własnych miejsc pracy, pośrednictwo pracy, spółdzielnie zrzeszające osoby z niepełnosprawnością intelektualną czy znaczną niepełnosprawnością ruchową. Wiele działań sfinansowano w latach dziewięćdziesiątych w ramach programów HORIZON oraz HELIOS I i HELIOS II. Programy HELIOS przyczyniły się na przykład do powstania Europejskiego Forum Niepełnosprawności oraz utworzenia specjalistycznej bazy danych pod nazwą HANDYNET, dostarczającej wszelkiego rodzaju niezbędnych informacji z zakresu niepełnosprawności.
Polska korzysta z pomocy Unii Europejskiej od 1990 roku. Nie możemy co prawda korzystać jeszcze z funduszy strukturalnych Unii (to stanie się możliwe dopiero po naszym przystąpieniu do UE), przewidziano dla nas natomiast w budżecie Unii specjalne środki w ramach tzw. funduszy przedakcesyjnych (np. program PHARE). Część tych środków została lub zostanie wykorzystana na projekty, mające związek z rozwiązywaniem problemów osób niepełnosprawnych. Oprócz funduszy przedakcesyjnych polskie samorządy i organizacje pozarządowe w coraz większym stopniu mogą korzystać z europejskich programów wspólnotowych na podobnych zasadach jak organizacje i instytucje państw członkowskich Unii. Wiele z nich może być wykorzystywanych na współfinansowanie działań na rzecz poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych w naszym kraju.